(Ed 18:21-28; Mt 5:20-26)
Khi một người làm chúng ta tổn thương và đến để xin lỗi, chúng ta sẽ tỏ thái độ như thế nào? Chắc chắn, một số ít đã tha thứ trước khi họ đến xin lỗi; một số ít tha thứ ngay lúc đó mà không cần nói gì hơn; đa số thì tha thứ sau khi “giảng” cho người đó một bài; và một số ít sẽ không tha thứ. Chúng ta thuộc loại nào trong những loại trên?
Thực tế trong đời dạy chúng ta rằng: Con người thường dựa vào “một chuỗi” sự kiện tốt để đánh giá một con người là tốt; nhưng chỉ dựa vào “một” sự kiện xấu để đánh giá một con người là xấu. Thật khó để “được tiếng tốt,” nhưng thật dễ để “mang tiếng xấu.” Khi đã mang tiếng xấu thì chúng ta mang nó đến muôn đời dù chúng ta đã thay đổi, đã sám hối. Nói cách cụ thể, chúng ta thường có khuynh hướng “đóng khung” người khác trong những cái thùng mà chúng ta đã có sẵn. Dù người đó có thay đổi thế nào, thì cũng chỉ nằm trong cái khung chúng ta đưa ra để đánh giá họ. Thái độ này hoàn toàn khác biệt với thái độ của Thiên Chúa khi đối xử với chúng ta. Ngôn sứ Êdêkien trong bài đọc 1 hôm nay đưa ra cho chúng ta thái độ của Thiên Chúa khi đối xử với người gian ác từ bỏ mọi tội lỗi trở lại và người công chính từ bỏ đường công chính. Thái độ của Thiên Chúa trong hai trường hợp trên là niềm an ủi cho tội nhân, nhưng lại là lời cảnh cáo cho những người công chính thánh thiện.
Niềm an ủi cho tội nhân: “Nếu kẻ gian ác từ bỏ mọi tội lỗi mình đã phạm mà tuân giữ mọi quy tắc của Ta, cùng thi hành điều chính trực công minh, thì chắc chắn nó sẽ sống, nó không phải chết. Mọi tội phản nghịch nó phạm, người ta sẽ không còn nhớ đến; nó sẽ được sống vì đã thi hành lẽ công minh” (Ed 18:21-22). Trong hai câu này, điểm khác biệt trong thái độ của chúng ta với Thiên Chúa khi một tội nhân trở về được diễn tả trong câu 22, đó là, Thiên Chúa không còn nhớ đến mọi tội phản nghịch của tội nhân, còn chúng ta thì vẫn giữ trong lòng. Vì vậy, chúng ta thường nghe nói: tôi tha thứ cho bạn nhưng tôi không thể quên điều [tổn thương] bạn đã làm cho tôi. Khi tha thứ cho người khác, chúng ta cũng hãy quên đi vết thương người khác đã làm cho chúng ta. Tha thứ là “khởi đầu mới”!
Lời cảnh báo cho người công chính: “Nhưng nếu người công chính từ bỏ lẽ công chính của mình mà theo đòi kẻ gian ác làm mọi điều ghê tởm: nó làm thế mà được sống sao? Tất cả những việc công chính nó đã làm sẽ không còn được nhắc đến; vì tội bất trung và tội lỗi nó đã phạm, nó sẽ phải chết” (Ed 18:24). Trọng tâm của lời cảnh báo nằm ở việc khi người công chính từ bỏ lẽ công chính mà theo đường lối gian ác thì “tất cả những việc công chính nó đã thực hiện sẽ không còn được nhắc đến.” Điều này làm cho chúng ta phải thay đổi lối suy nghĩ của chúng ta khi làm việc tốt. Chúng ta thường nói với nhau: “làm việc tốt để tích đức [cho con cháu].” Điều này không có gì sai. Nhưng lời Chúa qua miệng Ngôn sứ Êdêkien nhắc nhở chúng ta rằng: chúng ta chỉ “tích đức” khi chúng ta trung thành trong việc tốt. Nói cách khác, chúng ta chỉ được gọi là người công chính khi chúng ta kiên định, không thay đổi trong việc tốt.
Thái độ của Thiên Chúa đối với tội nhân ăn năn trở lại và với người công chính chạy theo đường lối gian tà thiết lập tiêu chuẩn cho hành động của chúng ta. Đây chính là bối cảnh giúp chúng ta hiểu và đào sâu bài Tin Mừng hôm nay. Bài Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh của việc Chúa Giêsu thiết lập một nền luân lý mới (Mt 5:17-48) bao gồm sáu luận đề: nóng giận, ngoại tình, ly dị, thề hứa, trả thù và yêu thương kẻ thù. Bài Tin Mừng hôm nay trình bày về luận đề thứ nhất, đó là nóng giận. Nền luân lý này “cao hơn” nền luân lý tìm thấy trong Cựu Ước. Chúng ta nhận ra điều này trong lời kêu gọi của Chúa Giêsu là chúng ta phải ăn ở “công chính hơn” các kinh sư và người Pharisêu để được vào Nước Trời. Điều này không có nghĩa là bãi bỏ nền luân lý cũ, nhưng là “kiện toàn nó,” đem nó lên một cấp độ cao hơn.
Phần đầu của bài Tin Mừng hôm nay trình bày cho chúng ta điều kiện cần thiết để vào Nước Trời: “Thầy bảo cho anh em biết, nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pharisêu, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời” (Mt 5:20). Trong phần kế tiếp, Chúa Giêsu giải thích việc “ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pharisêu.” Ngài muốn các môn đệ vượt ra khỏi lối suy nghĩ của Mười Điều Răn là “tránh phạm tội” để đi đến lối suy nghĩ “làm việc tốt” để sống hoà hợp với người khác. Ngài muốn đưa chúng ta về với ý định ban đầu của Thiên Chúa. Chúng ta nhận ra điều này trong lối dùng từ tương phản của Chúa Giêsu: “Anh em đã nghe Luật dạy người xưa rằng” (Mt 5:21) và “Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết” (Mt 5:22). Ngài áp dụng điều này vào trường hợp nóng giận. Khi dùng lối diễn tả này, Thánh Mátthêu muốn trình bày việc Chúa Giêsu đến để kiện toàn lề luật. Lối giải thích luật theo truyền thống dù không sai nhưng không đủ. Nói cách khác, Chúa Giêsu muốn đưa chúng ta về lại với thế giới nội tâm, nơi mọi sự tốt và xấu xuất phát.
Theo luật cũ, người đáng bị đưa ra toà là người giết người (x. Mt 5:21). Còn Chúa Giêsu đi xa hơn bằng cách đưa chúng ta trở về với nguyên nhân của việc giết người, đó là nóng giận và nói những lời không hay không đẹp về anh chị em của mình: “Ai giận anh em mình, thì đáng bị đưa ra toà. Ai mắng anh em mình là đồ ngốc, thì đáng bị đưa ra trước Thượng Hội Đồng. Còn ai chửi anh em mình là quân phản đạo, thì đáng bị lửa hoả ngục thiêu đốt” (Mt 5:22). Cuộc sống thường ngày chứng minh cho chúng ta điều này. Mọi đổ vỡ trong đời sống tương quan của chúng ta đều có nguyên nhân từ nóng giận và nói những lời khiếm nhã, thiếu tế nhị với người khác. Hãy cẩn thận trong lời nói, vì trong ý định của Thiên Chúa, lời nói của chúng ta nhằm để mạc khải Đức Giêsu, Đấng là Lời của Chúa Cha.
Chi tiết cuối cùng chúng ta suy gẫm là tương quan giữa việc dâng lễ vật và làm hoà với anh chị em của mình khi có bất bình với họ. Chi tiết đầu tiên mà chúng ta lưu ý là việc “dâng lễ trước bàn thờ” (Mt 5:23). Theo các học giả Kinh Thánh, chi tiết này giả định rằng đền thờ Giêrusalem vẫn đang còn đứng vững, nghĩa là, chi tiết này cho thấy sự kiện xảy ra trước năm 70. Trong sự kiện này, Chúa Giêsu không chống lại việc dâng lễ vật trong đền thờ Giêrusalem. Ngài muốn của lễ phải được dâng lên cho Thiên Chúa. Nhưng Ngài chỉ ra điều kiện cần thiết để của lễ chúng ta dâng được Thiên Chúa chấp nhận, đó là, chúng ta phải làm hòa với anh chị em của mình trước khi dâng lễ vật (Mt 5:24). Nói cách khác, lễ vật chúng ta dâng lên Thiên Chúa phải đến từ con tim đầy yêu thương và tha thứ. Tóm lại, lễ vật đẹp lòng Thiên Chúa nhất không phải chỉ là việc tham dự những việc phụng tự, nhưng là hành vi tha thứ, quan tâm và chăm sóc anh chị em của chúng ta.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
