(Đnl 26:16-19; Mt 5:43-48)
Ai trong chúng ta cũng đã từng ký hợp đồng khi đi làm việc. Những người lập gia đình thì “ký hợp đồng với nhau” trong ngày cưới. Còn những người đi tu thì “ký hợp đồng với Chúa” trong ngày tuyên khấn hoặc chịu chức. Trong bài đọc 1 hôm nay, chúng ta nghe việc ký kết “hợp đồng” giữa Thiên Chúa và dân Israel. Giống như tất cả các bản hợp đồng khác, hợp đồng giữa Thiên Chúa và dân Israel cũng gồm có những điều kiện mà hai bên phải thực hiện, đồng thời những lợi ích mà hai bên sẽ hưởng.
Bản “hợp đồng” giữa Thiên Chúa và dân Israel bắt đầu với những lời khuyến dụ chân thành rằng dân Israel phải đem ra thực hành tất cả những điều kiện trong bản “hợp đồng”: “Hôm nay, Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, truyền cho anh em đem ra thực hành các thánh chỉ và quyết định này. Anh em phải hết lòng hết dạ tuân giữ và đem ra thực hành các điều ấy” (Đnl 26:16). Một bản hợp đồng bị phá huỷ là bản hợp đồng được ký kết nhưng không được thực hiện. Thiên Chúa nhắc nhở dân Israel lưu tâm điều này vì Ngài biết họ là “dân cứng cổ cứng đầu” (x. Xh 32:9).
Phần kế tiếp của bài đọc 1 trình bày nội dung hay điều kiện của hai bên: về phía Thiên Chúa, Ngài sẽ là Thiên Chúa của dân Israel; còn về phía dân Israel, họ “phải đi theo đường lối của Người, giữ các thánh chỉ, mệnh lệnh, quyết định của Người, và nghe tiếng Người” (Đnl 26:17). Chúng ta thấy có ba điều kiện mà dân Israel phải thực hiện; và ba điều kiện này được diễn tả trong ba động từ [hay ba hành động]: đi theo, tuân giữ và nghe tiếng Thiên Chúa. Đây cũng chính là ba hành động mà Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ của Ngài và mỗi người chúng ta thực hiện trong từng giây phút sống. Trong ba hành động này, hai hành động sau hiện thực hoá hành động đầu: Dấu hiệu một người đi theo đường lối Thiên Chúa là tuân giữ các thánh chỉ, mệnh lệnh và quyết định của Ngài và nghe tiếng Ngài. Nói cách khác, người đi theo Thiên Chúa là người lắng nghe và tuân giữ [đem ra thực hành] lời của Ngài.
Bản hợp đồng kết thúc với lợi ích mà dân Israel sẽ nhận được khi họ thực hiện các điều kiện của hợp đồng; đó là, Thiên Chúa “sẽ cho anh em vượt mọi dân tộc Người đã tạo dựng, xét về vinh dự, danh tiếng và vinh quang, rằng anh em sẽ là một dân thánh hiến cho Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, như Người đã phán” (Đnl 26:19). Chúng ta thấy trong bản hợp đồng này không nói đến lợi ích về phía Thiên Chúa. Như vậy, bản hợp đồng này xét về phía lợi ích thì nó chỉ có một chiều. Đây là điều chúng ta cảm nghiệm trong đời sống thường ngày. Chúng ta đón nhận mọi sự từ Thiên Chúa như ân ban. Đôi khi chúng ta làm được một vài việc tốt và chúng ta nói là làm để tôn vinh Thiên Chúa. Nhưng xét lại chúng ta thấy vinh quang đó được gán cho mình nhiều hơn. Có mấy người trong chúng ta tôn vinh Thiên Chúa khi một người thân hoặc một người khác thành công! Thay vì tôn vinh Thiên Chúa, chúng ta tôn vinh người đó nhiều hơn và cảm thấy hãnh diện về họ, còn Thiên Chúa thì bị lãng quên.
Trong bài Tin Mừng hôm nay, chúng ta tìm thấy những điều kiện trong bản hợp đồng của Thiên Chúa và dân Israel trong bài đọc 1 được thay đổi bằng những điều kiện mà Chúa Giêsu trình bày cho các môn đệ của Ngài, là dân Israel mới. Chúng ta tìm thấy sự tương phản giữa hai bản điều kiện được diễn ta trong những từ: “Anh em đã nghe Luật dạy rằng” và “còn Thầy, Thầy bảo anh em.” Thánh Mátthêu cho chúng ta hay rằng điều kiện chính của hai bản hợp đồng là yêu thương, nhất là yêu thương người khác: “Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Hãy yêu đồng loại và hãy ghét kẻ thù. Còn Thầy, Thầy bảo anh em: hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi anh em” (Mt 5:43-44). Tuy nhiên, một chi tiết mới được đưa vào trong bản hợp đồng mới, đó là, điểm quy chiếu hay tiêu chuẩn của yêu thương.
Theo Chúa Giêsu, tiêu chuẩn của yêu thương chính là Thiên Chúa, chứ không phải con người. Sự hoàn thiện trong tình yêu mà chúng ta phải đạt đến chính là sự hoàn thiện có tiêu chuẩn là Thiên Chúa: “Vậy anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện” (Mt 5:48). Ở đây, Thánh Mátthêu trình bày cho chúng ta kết quả của việc thực hành ba điều kiện của bản hợp đồng: đi theo, tuân giữ và lắng nghe Thiên Chúa sẽ làm cho chúng ta trở nên như Thiên Chúa. Nếu chúng ta chưa trở nên hoàn thiện như Thiên Chúa mỗi ngày, thì biết rằng chúng ta đang có vấn đề trong việc thực hành ba điều kiện trên: có thể chúng ta không đi theo nên không tuân giữ và lắng nghe; cũng có thể chúng ta đi theo nhưng không tuân giữ và lắng nghe; và cũng có thể chúng ta không lắng nghe nên không đi theo và tuân giữ. Hãy tìm cách chữa trị thích hợp khi khám phá ra căn bệnh của mình!
Điểm thứ hai làm chúng ta suy gẫm là lợi ích mà các môn đệ được lợi từ bản hợp đồng. Trong bản hợp đồng cũ, dân Israel chỉ được trổi vượt mọi dân tộc và trở thành “thần dân” của Thiên Chúa. Còn trong bản hợp đồng mới, Dân Israel mới sẽ trở nên con cái Thiên Chúa: “Như vậy, anh em mới được trở nên con cái của Cha anh em, Đấng ngự trên trời, vì Người cho mặt trời của Người mọc lên soi sáng kẻ xấu cũng như người tốt, và cho mưa xuống trên người công chính cũng như kẻ bất lương” (Mt 5:45). Tuy nhiên, để được lợi ích này, Chúa Giêsu khuyến cáo các môn đệ của Ngài rằng: khi đã đi theo Ngài, đã ký hợp đồng với Ngài thì hành động và lối sống của họ cũng phải khác với những người khác: “Vì nếu anh em yêu thương kẻ yêu thương mình, thì anh em nào có công chi? Ngay cả những người thu thuế cũng chẳng làm như thế sao? Nếu anh em chỉ chào hỏi anh em mình thôi, thì anh em có làm gì lạ thường đâu? Ngay cả người ngoại cũng chẳng làm như thế sao?” (Mt 5:46-47). Điều này cảnh tỉnh chúng ta về lối sống và cách hành xử của mình. Nói cách khác, chúng ta được mời gọi sống đúng với căn tính là con cái của Thiên Chúa. Nếu là một Kitô hữu, hãy là một Kitô hữu tốt và lương thiện; còn nếu là một người thánh hiến cho Thiên Chúa, hãy là một người thánh thiện. Đừng bắt chước lối sống của người khác để rồi không còn sống như mình được Thiên Chúa mời gọi để sống.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
