(Gv 1:2; 2:21-23; Cl 3,1-5.9-11; Lc 12:13-21)
Một trong những điều mà con người thời đại lo lắng băn khoăn nhiều nhất là nơi cư trú. Ai cũng mong cho mình có một nơi cư ngụ thật tốt, thật sang trọng, thật tiện nghi. Tuy nhiên, như chúng ta biết, tất cả những nơi cư ngụ ở trần gian này đều sẽ bị sụp đổ theo thời gian. Thánh Vịnh Đáp Ca hôm nay trình bày cho chúng ta một nơi cư ngụ mà sẽ tồn tại qua bao thế hệ cho đến muôn đời: “Lạy Chúa, trải qua bao thế hệ, Ngài vẫn là nơi chúng con trú ẩn.” Thiên Chúa chính là nơi trú ẩn tốt nhất, sang trọng nhất, tiện nghi nhất và an toàn nhất.
Hình ảnh những nơi cư ngụ trên trần gian sẽ bị qua đi được tác giả sách Giảng Viên (Côhelét) trình bày trong bài đọc 1 hôm nay: “Phù vân, quả là phù vân. Phù vân, quả là phù vân. Tất cả chỉ là phù vân” (Gv 1:2). Câu này được tìm thấy trong câu cuối cùng của cuốn sách này. Đây là lối viết “bánh mì kẹp” mà chúng ta đã quen thuộc để nói về mọi sự dưới bầu trời này đều là phù vân, đều chóng qua. Điều này được diễn tả trong những lời sau: “Quả thế, có người đã đem hết khôn ngoan và hiểu biết mà làm việc vất vả mới thành công, rồi lại phải trao sự nghiệp của mình cho một người đã không vất vả gì hết. Điều ấy cũng chỉ là phù vân và lại là đại hoạ” (Gv 2:21). Những lời này diễn tả cách rất thật về thực tại của nhiều người chúng ta ngày hôm nay. Chúng ta đem hết học thức, bằng cấp và sự hiểu biết của mình hầu tìm sự thành công cho cuộc sống. Nhưng khi thành công đến, chúng ta lại vất vả giữ danh tiếng và sự thành công của mình. Cuối cùng khi đối diện với sự chết chúng ta lại tự hỏi: “Chuyện gì xảy ra cho con người sau bao mối bận tâm và bao gian lao vất vả nó phải chịu dưới ánh mặt trời? (Gv 2:22). Những lời này đưa chúng ta về với thực tại của cuộc sống. Hay nói đúng hơn, những lời trên làm chúng ta tự hỏi: Điều gì quan trọng nhất cho cuộc đời của tôi? Suốt cuộc đời lam lũ để chứng minh chính mình, cuối cùng tôi sẽ được gì? Cuối cùng tôi sẽ như thế nào? “Phải, đối với con người ấy, trọn cuộc đời chỉ là đau khổ, bao công khó chỉ đem lại ưu phiền! Ngay cả ban đêm, nó cũng không được yên lòng yên trí. Điều ấy cũng chỉ là phù vân!” (Gv 2:23). Dường như cuộc sống được trình bày bởi sách Giảng Viên mang vẻ “tiêu cực, yếm thế.” Nhưng khi đọc kỹ những lời này, chúng không phải là những lời làm chúng ta có cái nhìn tiêu cực trong cuộc sống, nhưng có một cái nhìn thực tế về cuộc sống hầu giúp chúng ta biết được đâu là những giá trị quan trọng mà chúng ta cần phải lưu tâm như gia đình, tình bạn, tình yêu, sự bao dung và quảng đại.
Về phần mình, Thánh Phaolô, khi nhìn thấy sự chóng qua của đời này, đã mời gọi chúng ta “tìm kiếm những gì thuộc thượng giới, nơi Đức Kitô đang ngự bên hữu Thiên Chúa” (Cl 3:1). Thật vậy, Thánh Phaolô biết chúng ta luôn lo lắng cho “cơm ăn áo mặc hằng ngày” của mình đến nỗi không còn thời gian dành cho Chúa ngày Chúa Nhật huống gì luôn tìm kiếm những gì thuộc thượng giới. Hiểu được những lo lắng băn khoăn của chúng ta, Thánh Phaolô mời gọi chúng ta: “Anh em hãy hướng lòng trí về những gì thuộc thượng giới, chứ đừng chú tâm vào những gì thuộc hạ giới” (Cl 3:2). Điều này đã được ẩn chứa trong lời hứa khi chúng ta rửa tội. Trong bí tích rửa tội, chúng ta hứa chết đi cho chính mình trong Đức Kitô, để rồi chúng ta chỉ sống sự sống mới trong Ngài. Điều này được Thánh Phaolô diễn tả cách cụ thể như sau: “Vậy anh em hãy giết chết những gì thuộc về hạ giới trong con người anh em: ấy là gian dâm, ô uế, đam mê, ước muốn xấu và tham lam; mà tham lam cũng là thờ ngẫu tượng” (Cl 3:5). Chúng ta cần phải chết đi cho những thói hư tật xấu của chúng ta, để sống một đời sống chân thật trong Đức Kitô. Chỉ khi chúng ta sống trọn vẹn trong Chúa Giêsu, chúng ta mới biết được những giá trị chân thật của cuộc sống là gì. Hơn nữa, chỉ khi sống trong Đức Kitô, chúng ta mới hiểu được những giá trị thuộc thượng giới, đó là những giá trị mang tính vĩnh cửu, chứ không như những giá trị thuộc hạ giới, là những giá trị mang tính chóng qua, là phù vân.
Tính phù vân của mọi sự được trình bày trong bài đọc 1 tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn trong dụ ngôn ông phú hộ mà Chúa Giêsu kể trong bài Tin Mừng hôm nay. Dụ ngôn được đặt trong bối cảnh “chia gia tài.” Đoạn trích Tin Mừng hôm nay được đặt trong bối cảnh các môn đệ Chúa Giêsu sẽ gặp những chống đối từ bên trong lẫn bên ngoài. Sự chống đối sẽ làm cho những người theo Chúa Giêsu đánh mất sự trung thành và có khuynh hướng tìm thấy niềm vui trong việc sở hữu những của cải vật chất hay danh tiếng của đời.
Dụ ngôn về người phú hộ được trình thuật trong bài Tin Mừng hôm nay là kết quả của vấn nạn khao khát sở hữu của cải trần thế của con người, nhất là những người môn đệ Chúa Giêsu. Trong câu trả lời của mình, Chúa Giêsu khẳng định rằng, Ngài không phải là quan toà phân xử những gì liên quan đến của cải vật chất: “Này anh, ai đã đặt tôi làm người xử kiện hay người chia gia tài cho các anh?” (Lc 12:14). Trong những lời này, Chúa Giêsu cho chúng ta biết mối bận tâm của Ngài là giải thoát chúng ta khỏi nô lệ tội lỗi. Chỉ khi chúng ta được giải thoát khỏi nô lệ tội lỗi, chúng ta mới hiểu được giá trị đích thực của vật chất.
Chúa Giêsu bắt đầu với lời cảnh báo: “Anh em phải coi chừng, phải giữ mình khỏi mọi thứ tham lam, không phải vì dư giả mà mạng sống con người được bảo đảm nhờ của cải đâu” (Lc 12:15). Những lời này, Chúa Giêsu muốn nói cho chúng ta biết là tiền của và vật chất không thể mang lại hạnh phúc đích thật cho con người. Điều này chúng ta nhận ra trong cuộc sống của mình hoặc của người khác. Nhiều người rất giàu có, nhưng họ không được hạnh phúc vì gia đình tan vỡ hoặc con cái hư hỏng. Có những thứ trong đời không thể mua bằng tiền bạc hoặc dùng vật chất để trao đổi. Ai trong chúng ta cũng biết điều này. Nhưng chúng ta lại không có đủ sức để chống lại sự hấp dẫn và lôi kéo của tiền tài danh vọng. Đến khi ý thức được thì đã quá muộn. Hãy luôn nhớ lời Chúa Giêsu dạy: Hãy giữ mình khỏi mọi thứ tham lam, không phải vì nhiều tiền lắm của mà chúng ta có được hạnh phúc đích thật đâu!
Để chứng minh sự chân thật về điều mình dạy, Chúa Giêsu nói với các môn đệ và mọi người dụ ngôn ông phú hộ. Điều Chúa Giêsu muốn nhấn mạnh đến chính là sự hữu hạn của cuộc sống con người: suốt đời lam lũ, khi chết mọi sự sẽ đi về đâu. Nói cách khác, qua dụ ngôn, Chúa Giêsu muốn đưa thính giả về một thực tại mà không ai có thể tránh, đó là cái chết: Ai cũng phải chết, nhưng trong suốt cuộc đời khi còn sống, chúng ta thu gom những gì: của cải vật chất hay vun trồng và xây dựng những mối tương quan tốt đẹp với mọi người qua một cuộc sống lành thánh?
Điều đáng để chúng ta lưu ý là thái độ ích kỷ của người phú hộ. Chỉ trong ba câu (17-19), chúng ta thấy chữ “tôi” và “của tôi” được lặp lại nhiều lần. Chi tiết này cho thấy sự “ngu ngốc” của ông phú hộ không hệ tại việc “ruộng nương sinh nhiều hoa trái,” “phá những cái kho kia, xây những cái lớn hơn, rồi tích tất cả thóc lúa và của cải mình vào đó,” nhưng hệ tại việc ông chỉ lo “nghỉ ngơi, ăn uống vui chơi cho đã” đến nỗi loại trừ Thiên Chúa và tha nhân ra khỏi cuộc đời ông.” Sống trong thế giới bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa cá nhân ngày hôm nay, nhiều người trong chúng ta chỉ nghĩ cho riêng mình hoặc bắt người khác phải làm cho mình hạnh phúc. Chúng ta thường để cái tôi lên trên, ngay cả khi làm những việc bác ái hoặc phục vụ trong gia đình, cộng đoàn hoặc giáo xứ. Cái tôi của chúng ta nhiều khi quá lớn đến nỗi che khuất Thiên Chúa và những người anh chị em đang hiện diện trước mắt chúng ta. “Không ai là một hòn đảo!” Chân lý này ai trong chúng ta cũng biết. Chúng ta sống là “sống với” và “sống cho” người khác [và Thiên Chúa]. Câu hỏi trong bài Tin Mừng hôm nay làm chúng ta phải nhìn lại cuộc sống mình: “Đồ ngốc! Nội đêm nay, người ta sẽ đòi lại mạng ngươi, thì những gì ngươi sắm sẵn đó sẽ về tay ai?” (Lc 12:20). Câu hỏi này làm chúng ta đặt lại giá trị trong cuộc đời của mình. Để tìm được ý nghĩa đích thật, Thánh Luca đã cung cấp cho chúng ta câu trả lời trong câu cuối cùng của bài Tin Mừng: “Vậy kẻ nào thu tích của cải cho mình, mà không lo làm giàu trước mặt Thiên Chúa, thì số phận cũng như thế đó” (Lc 12:21). Theo Thánh Luca, ý nghĩa cuộc sống được tìm thấy trong việc đón nhận Thiên Chúa và dùng những gì mình là và mình có để phục vụ anh chị em.
Lm. Anton Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
