(Is 1:10.16-20; Mt 23:1-12)
Theo bản tính tự nhiên, ai trong chúng ta cũng muốn “thống trị” người khác, nhất là những người thuộc quyền. Lời Chúa hôm nay giúp chúng ta hiểu thế nào là sử dụng quyền bính. Trong bài đọc 1, Ngôn sứ Isaia truyền lời sấm của Đức Chúa cho những người cầm đầu Xơđôm. Lời sấm này mời gọi họ phải thay đổi lối sống của họ và sử dụng quyền bính của mình để bảo vệ những người yếu thế cô thân: “Hãy rửa cho sạch, tẩy cho hết, và vứt bỏ tội ác của các ngươi cho khỏi chướng mắt Ta. Đừng làm điều ác nữa. Hãy tập làm điều thiện, tìm kiếm lẽ công bình, sửa phạt người áp bức, xử công minh cho cô nhi, biện hộ cho quả phụ” (Is 1:16-17). Những lời này mời gọi mỗi người chúng ta, nhất là những người đang chăm sóc anh chị em mình phải luôn làm điều tốt, điều thiện cho anh chị em mình. Điều thiện, điều tốt được thực hiện bắt đầu từ đức công bình, đó là trả lại cho anh chị em mình những gì thuộc về họ và kết thúc với đức yêu thương, đó là bảo vệ những anh chị em kém may mắn trong xã hội. Chúng ta có đang sống đức công bình và yêu thương trong tương quan của mình với anh chị em không?
Những lời tiếp theo của lời sấm mang lại cho người nghe một niềm an ủi: “Hãy đến đây, ta cùng nhau tranh luận! Tội các ngươi, dầu có đỏ như son, cũng ra trắng như tuyết; có thẫm tựa vải điều, cũng hoá trắng như bông” (Is 1:18). Mỗi người chúng ta nhận ra rằng mỗi ngày chúng ta xúc phạm đến Chúa nhiều lần, nhưng tình yêu Thiên Chúa luôn bao bọc chúng ta. Ngài luôn tha thứ cho chúng ta. Tuy nhiên, để được hưởng lòng thương xót của Thiên Chúa, dân chúng được mời gọi phải lắng nghe lời Đức Chúa và đem ra thực hành: “Nếu các ngươi chịu nghe lời Ta, các ngươi sẽ được hưởng dùng hoa mầu trong xứ. Còn nếu các ngươi từ chối mà phản nghịch, các ngươi sẽ phải ăn gươm ăn giáo” (Is 1:19-20). Những lời này trình bày cho chúng ta thấy phần thưởng của những người lắng nghe Thiên Chúa và hậu qua những người không nghe Thiên Chúa phải gánh chịu. Thiên Chúa nói với chúng ta mỗi ngày qua người khác và những sự kiện. Chúng ta có con tim và tâm trí mở rộng để lắng nghe và đáp lại lời mời gọi của Thiên Chúa không?
Bài Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh của những lời “khốn” chống lại các kinh sư và người Pharisêu (Mt 23:1-36). Chúng ta có thể phân chia bài Tin Mừng hôm nay thành hai phần: Trong phần 1 (câu 1-7) Chúa Giêsu khuyến cáo các môn đệ về những thái độ họ phải tránh nơi các kinh sư và người Pharisêu. Phần 2 (câu 8-12) thuật lại việc Chúa Giêsu muốn các môn đệ sở hữu những thái độ cần thiết nào khi sống với anh chị em mình. Chúng ta cùng nhau chia sẻ chi tiết hơn từng phần.
Trong phần 1, Chúa Giêsu khuyến cáo các môn đệ phải tránh những thái độ sau của các kinh sư và người Pharisêu: (1) thái độ “làm thầy dạy đời” mọi người (câu 2); (2) không thực hành những gì mình giảng dạy (câu 3); (3) chất lên vai người khác những gánh nặng mà mình không muốn làm (câu 4); làm việc tốt để được người đời tôn vinh (câu 5); thích được “ăn trên ngồi chốc” (câu 6-7). Chúng ta cùng nhau đọc lại bản văn: “Các kinh sư và các người Pharisêu ngồi trên toà ông Môsê mà giảng dạy. Vậy, tất cả những gì họ nói, anh em hãy làm, hãy giữ, còn những việc họ làm, thì đừng có làm theo, vì họ nói mà không làm. Họ bó những gánh nặng mà chất lên vai người ta, nhưng chính họ thì lại không buồn động ngón tay vào. Họ làm mọi việc cốt để cho thiên hạ thấy. Quả vậy, họ đeo những hộp kinh thật lớn, mang những tua áo thật dài. Họ ưa ngồi chỗ danh dự trong đám tiệc, chiếm hàng ghế đầu trong hội đường, thích được người ta chào hỏi ở những nơi công cộng và được thiên hạ gọi là thầy.” Trong những thái độ trên, thái độ “nói một đường làm một nẻo” là thái độ người môn đệ Chúa Giêsu [nhất là những người đang phục vụ quyền bính] phải tránh. Như chúng ta biết, những gì các kinh sư và những người Pharisêu giảng dạy đều đúng và chính thống. Điều đáng tiếc là hành động của họ không đi đôi với lời họ nói. Nhiều lần trong cuộc sống, mỗi người chúng ta ai cũng đã một lần không sống với những gì mình nói. Lời Chúa mời gọi chúng ta phải sống thế nào để lới nói và hành động phải luôn ăn khớp với nhau.
Chi tiết quan trọng nhất trong phần 1 là việc Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ của mình tránh những thái độ sống của các kinh sư và người Pharisêu. Điều này ám chỉ đến sự “không liên tục” trong thái độ sống của những người môn đệ Chúa Giêsu. Nói cách khác, khi theo Chúa Giêsu họ phải sống lối sống hoàn toàn khác với lối sống trước kia. Điều này được diễn tả qua việc sử dụng thì quá khứ khi nói đến quyền giảng dạy của các kinh sư và người Pharisêu [toà Môsê là biểu tượng của quyền bính của Môsê. Người Pharisêu khẳng định họ là những người thừa hưởng quyền của Môsê]. Chúng ta đã theo Chúa Giêsu nhiều năm, lối sống chúng ta có thay đổi không?
Trong phần 2, Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ đối xử với nhau như anh chị em: “Phần anh em, thì đừng để ai gọi mình là thầy, vì anh em chỉ có một Thầy; còn tất cả anh em đều là anh em với nhau. Anh em cũng đừng gọi ai dưới đất này là cha của anh em, vì anh em chỉ có một Cha là Cha trên trời. Anh em cũng đừng để ai gọi mình là người chỉ đạo, vì anh em chỉ có một vị chỉ đạo, là Đấng Kitô” (Mt 23:8-10). Trong những lời này, Chúa Giêsu chỉ trích những người thích được gắn cho tước hiệu hay danh vị. Theo các học giả Kinh Thánh, danh hiệu rabbi (thầy) theo nghĩa văn chương là “người/đấng vĩ đại của tôi.” Danh hiệu này được sử dụng sau này từ năm 60-80 như là thuật ngữ dành cho một thầy dạy hay nhà thông thái người Do Thái được uỷ quyền. Danh hiệu “cha” được gán lần đầu tiên cho nhà thông thái người Do Thái Saul ben Batnith (ca 80-120). Mặc dù danh hiệu này bị cấm sử dụng, nhưng nó đã “bò” vào trong Kitô giáo qua các dòng tu, nơi mà danh hiệu này được sử dụng như thuật ngữ dành cho người hướng dẫn thiêng liêng. Còn đối với danh hiệu “người chỉ đạo,” người Kitô hữu chỉ có một người chỉ đạo là Đấng Kitô theo nghĩa là họ suốt đời là môn đệ của Ngài, còn những người chỉ đạo khác chỉ là tạm thời và chuyển tiếp. Từ những chi tiết liên quan đến các danh hiệu, chúng ta rút ra được điều gì? Chúng ta rút ra được rằng Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ nhận ra mọi quyền bính đều phát xuất từ Thiên Chúa. Những danh xưng họ được gán cho không phải là do công trạng của họ mà đạt được, nhưng là được chia sẻ trong vinh quang của Thiên Chúa. Điều này nhắc nhở mỗi người chúng ta biết sống khiêm nhường khi được người khác tôn vinh với những danh hiệu khác nhau và quy chiếu mọi sự về cho Thiên Chúa.
Bài Tin Mừng kết với lời dạy của Chúa Giêsu dành cho những người được đặt lên để phục vụ quyền bính trong gia đình, hội đoàn, cộng đoàn [tu sĩ], giáo xứ, v.v. Ngài muốn các môn đệ của Ngài sử dụng quyền bính để phục vụ chứ không phải để thống trị. Họ phải sử dụng quyền bính với lòng khiên nhường: “Trong anh em, người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em. Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên” (Mt 23:11-12). Những lời này cho thấy, quyền bính không nhằm mục đích đưa chúng ta lên để được người khác phục vụ mà là mãnh lực “đè” chúng ta quỳ xuống để phục vụ anh chị em.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
