(2 Cr 1:1-7; Mt 5:1-12)
Sau những ngày lễ lớn của Mùa Phục Sinh, chúng ta bắt đầu trở lại Mùa Thường Niên. Mùa Thường Niên không có nghĩa là không quan trọng như những mùa khác. Trong Mùa Thường Niên, Giáo Hội mời gọi chúng ta nhận ra Chúa và diễn tả tình yêu của chúng ta cho Ngài trong những gì là bình thường của ngày sống. Nhận ra Thiên Chúa trong những gì ngoại thường là bình thường, nhưng nhận ra Chúa trong những gì bình thường là ngoại thường. Đây là lời mời gọi của Thánh Vịnh Gia trong đáp ca hôm nay: “Hãy nghiệm xem Chúa tốt lành biết mấy” (Tv 33:9a). Trong những biến cố thường ngày, chúng ta được mời gọi để cảm nghiệm sự tốt lành và yêu thương chăm sóc của Thiên Chúa. Đây là tâm tình mà chúng ta sẽ tìm thấy trong hai bài đọc ngày hôm nay.
Trong bài đọc 1, thư gởi tín hữu Côrintô, Thánh Phaolô [và Timôthê] cầu xin “Thiên Chúa là Cha chúng ta và xin Chúa Giêsu Kitô ban cho anh em ân sủng và bình an” (1 Cr 1:2). Ân sủng và bình an là những điều mỗi người chúng ta cần để sống trọn vẹn ngày sống của mình trong ơn nghĩa Thiên Chúa. Trong phần trích này, Thánh Phaolô vẽ lên một hình ảnh tuyệt đẹp về Thiên Chúa: Ngài “là Thân Phụ Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta. Người là Cha giàu lòng từ bi lân ái, và là Thiên Chúa hằng sẵn sàng nâng đỡ ủi an. Người luôn nâng đỡ ủi an chúng ta trong mọi cơn gian nan thử thách, để sau khi đã được Thiên Chúa nâng đỡ, chính chúng ta cũng biết an ủi những ai lâm cảnh gian nan khốn khó” (1 Cr 1:3-4). Trong những lời này, Thánh Phaolô nhắc nhở các tín hữu Côrintô [và chúng ta] phải cố gắng để trở nên giống Thiên Chúa mà chúng ta tôn thờ và yêu mến. Ngài cũng mời gọi chúng ta không giữ lại cho riêng mình những ơn thiêng nhận được. Sau khi cảm nghiệm được sự an ủi và tình yêu của Thiên Chúa, chúng ta được mời gọi an ủi những ai lâm cảnh gian nan khốn khó. Nói cách khác, chúng ta được mời gọi làm lại cho anh chị em chúng ta những gì mà Thiên Chúa đã làm cho chúng ta. Nhìn từ khía cạnh này, chúng ta có thể khẳng định rằng, người không cảm nhận được sự hiện diện của Thiên Chúa trong đời mình và những kỳ công Ngài làm cho họ, sẽ không thể trở nên “sự hiện diện của Chúa” và thực hiện những kỳ công đầy yêu thương cho người khác.
Tiếp đến, Thánh Phaolô khuyến khích các tín hữu Côrintô đang lâm cảnh gian nan khốn khó phải hạnh phúc lên “vì cũng như chúng ta chia sẻ muôn vàn nỗi khổ đau của Đức Kitô, thì nhờ Người, chúng ta cũng được chứa chan niềm an ủi” (1 Cr 1:5). Làm sao chúng ta có thể hạnh phúc khi chúng ta đau khổ? Thông thường khi bị đau khổ, chúng ta thường oán trách Thiên Chúa và oán trách người khác. Ít người trong chúng ta biết liên kết những đau khổ của chúng ta với những đau khổ của Chúa Giêsu để sinh ích cho người khác. Thánh Phaolô cũng đã thốt lên rằng: chính trong những đau khổ của tôi mà tôi hoàn tất những gì còn thiếu xót trong sự đau khổ của Chúa Giêsu (x. Cl 1:24). Khi biết liên kết sự đau khổ của chúng ta với những đau khổ của Chúa Giêsu, chúng ta sẽ thấy được an ủi và đau khổ của chúng ta trở nên nhẹ nhàng hơn.
Điểm cuối cùng để chúng ta suy gẫm là việc Thánh Phaolô đan cử gương sáng của mình và Timôthê. Các ngài “có phải chịu gian nan, thì đó là để anh em được an ủi và được cứu độ. Chúng tôi có được an ủi, thì cũng là để anh em được an ủi, khiến anh em có sức kiên trì chịu đựng cùng những nỗi thống khổ mà chính chúng tôi phải chịu” (1 Cr 1:6). Thánh nhân kết thúc phần này với sự hoán chuyển điều ngài viết trong câu 5: việc chia sẻ trong đau khổ với Đức Kitô và được chứa chan niềm an ủi của Ngài thành “thông phần thống khổ với chúng tôi thế nào, thì cũng sẽ được thông phần an ủi như vậy” (1 Cr 1:7). Ở đây, Thánh Phaolô khẳng định rằng, nỗi thống khổ của các ngài cũng chính là nỗi thống khổ của Chúa Giêsu, và sự an ủi các ngài nhận được cũng đến từ Chúa Giêsu.
Bài Tin Mừng hôm nay nằm trong phần Bài Giảng trên Núi của Chúa Giêsu (Mt 4:23-7:29). Bài giảng trên Núi là một trong năm bài giảng lớn đầu tiên của Chúa Giêsu trong Tin Mừng Thánh Mátthêu. Đây chính là tuyệt phẩm của Thánh Mátthêu và thường được trích dẫn trong thời đầu của Giáo Hội. Theo G. A. Kennedy, đây là mẫu văn hùng biện nhằm thuyết phục người nghe hãy làm việc trong trong hiện tại để vui hưởng niềm vui tương lai; nó cũng nhằm cung cấp một bản tổng hợp của toàn bộ Tin Mừng, mang lại sự thoả mãn và an toàn cho tâm trí của người nghe. Theo nghĩa Kinh Thánh, chúng ta có thể nhận ra trong bài giảng trên núi của Chúa Giêsu tính chất cánh chung, luân lý và sự khôn ngoan mang tính pháp lý dưới sự hướng dẫn của Luật (Torah) trong viễn cảnh của Nước Trời. Đề tài quan trọng của bài giảng trên núi là Nước Trời và sự công bình. Tóm lại, bài giảng trên núi rất có hệ thống, bao gồm những lãnh vực chính về đời sống luân lý và tôn giáo như được hiểu trong dân Israel. Nhiều người chỉ trích bài giảng trên núi này vì nó đưa ra những tiêu chuẩn quá cao không thể thực hiện. Nhưng nếu chúng ta hiểu bản văn này trong tương phản với bối cảnh Do Thái Giáo, nó trở nên có thể nhưng vẫn là tiêu chuẩn cao của sự khôn ngoan luân lý về cuộc sống. Chúng ta sẽ cùng nhau phân tích các mối phúc để xem chúng có khả thi với chúng ta hay không.
Thánh Mátthêu bắt đầu bài giảng trên núi bằng cách giới thiệu Chúa Giêsu như một Môsê [hay một thầy Rabbi] như sau: “Khi ấy, thấy đám đông, Đức Giêsu lên núi. Người ngồi xuống, các môn đệ đến gần bên” (Mt 5:1). Đây chính là hình ảnh của một người Thầy với các môn sinh. Như vậy, các lời dạy [mối phúc theo sau] nhắm đến các môn đệ. Nhiều học giả Kinh Thánh cho rằng, đây chính là “bản đồ” mà Chúa Giêsu đưa ra để các môn đệ đi theo hầu đạt đến Nước Trời. Hay nói cách khác, tám mối phúc là những thái độ sống mà các môn đệ phải sở hữu nếu họ muốn đạt đến Nước Trời. Một số học giả Kinh Thánh lại cho rằng đây chính là chân dung của Chúa Giêsu mà các môn đệ phải hoạ lại trong cuộc đời của họ.
Tám mối phúc được viết theo lối “bánh mì kẹp” quen thuộc. Mối phúc đầu và cuối có cùng một lời hứa: “Phúc thay ai có tâm hồn nghèo khó, vì Nước Trời là của họ” (Mt 5:3) và “Phúc thay ai bị bách hại vì sống công chính, vì Nước Trời là của họ” (Mt 5:10). Điều này cho thấy mục đích chính của tám mối phúc là đạt đến Nước Trời. Sáu mối phúc ở giữa là những “thái độ cụ thể” để diễn tả sự khó nghèo và khi phải đối diện với sự “bách hại vì sống công chính.” Chúng ta thấy ở đây thái độ sống ở thể hiện tại, nhưng lời hứa ở thể tương lai. Lời hứa trong tương lai hoàn toàn ngược lại với thể hiện tại:
4Phúc thay ai hiền lành, vì họ sẽ được Đất Hứa làm gia nghiệp.
5Phúc thay ai sầu khổ, vì họ sẽ được Thiên Chúa ủi an.
6Phúc thay ai khát khao nên người công chính, vì họ sẽ được Thiên Chúa cho thoả lòng.
7Phúc thay ai xót thương người, vì họ sẽ được Thiên Chúa xót thương.
8Phúc thay ai có tâm hồn trong sạch, vì họ sẽ được nhìn thấy Thiên Chúa.
9Phúc thay ai xây dựng hoà bình, vì họ sẽ được gọi là con Thiên Chúa.
Mối phúc thứ 9 được xem như bản tóm tắt của tám mối phúc trên. Tất cả những gì họ trải qua: sống nghèo khó, hiền lành, chịu sầu khổ, sống khao khát nên người công chính, sống xót thương, sống trong sạch, xây dựng hoà bình, và bị bách hại vì sống công chính, tất cả vì Đức Giêsu. Chúng ta chỉ được phúc khi chúng ta sống những điều này vì Chúa Giêsu: “Phúc thay anh em khi vì Thầy mà bị người ta sỉ vả, bách hại và vu khống đủ điều xấu xa. Anh em hãy vui mừng hớn hở, vì phần thưởng dành cho anh em ở trên trời thật lớn lao” (Mt 5:11-12). Thật vậy, trong cuộc sống thường ngày, chúng ta cũng phải chịu nhiều điều trái ý phật lòng: có khi chịu đói và có khi phải tỏ thái độ hiền lành, có khi sầu khổ và có lúc khao khát nên thánh, có lúc thấy xót thương cho người khác và có lúc phải chiến đấu để giữ tâm hồn trong sạch, có khi được mời gọi trở nên người hoà giải nhưng cũng có khi bị người khác bách hại. Tất cả những điều này chúng ta làm vì động lực nào? Vì Chúa hay vì mình? Phần thưởng Nước Trời dành cho những ai sống những điều này vì Chúa.
Những lời cuối cùng của bài Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu chỉ ra cho các mộn đệ về một sự thật: các mối phúc chỉ là “lời tiên báo” về những gì các môn đệ sẽ phải đối diện vì danh Ngài. Đây cũng là điều các ngôn sứ đã phải trải qua vì danh Thiên Chúa: “Quả vậy, các ngôn sứ là những người đi trước anh em cũng đã bị người ta bách hại như thế” (Mt 5:12). Như chúng ta đã đề cập ở trên, theo các học giả Kinh Thánh, các mối phúc vẽ lên “chân dung” đích thật của Chúa Giêsu. Các mối phúc chính là bản tóm tắt của tất cả những gì Chúa Giêsu dạy các môn đệ mà chúng ta nhìn thấy nơi Đức Giêsu Kitô. Liệu chúng ta có để Chúa vẽ lên chân dung này trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta không?
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
