(Gr 17:5-10; Lc 16:19-31)
Trong cuộc sống, chúng ta luôn dùng những cặp tương phản để đánh giá về con người: người này tốt, người kia xấu; người này vui, người kia buồn, v.v. Bài đọc 1 hôm nay cũng dùng hình ảnh tương phản để nói lên hai loại người: loại tin vào người đời và loại tin vào Thiên Chúa.
Ngôn sứ Giêrêmia trình bày cho chúng ta về hậu quả của những người tin tưởng ở người đời. Họ là những người đáng nguyền rủa vì lòng dạ xa rời Thiên Chúa. Quả thật, không có gì sai khi tin tưởng ở người khác. Nhưng điều làm chúng ta bị nguyền rủa là “lòng dạ xa rời Thiên Chúa.” Khi làm như thế, chúng ta trở thành “như bụi cây trong hoang địa chẳng được thấy hạnh phúc bao giờ, hạnh phúc có đến cũng chẳng nhìn ra, nhưng sẽ ở mãi nơi đồng khô cỏ cháy, trong vùng đất mặn không một bóng người” (Gr 17:5). Những người đặt niềm tin vào người đời, họ chỉ có được những hạnh phúc chóng qua nhất thời. Ngược lại, những người đặt niềm tin vào Đức Chúa và có Ngài làm chỗ nương thân thì họ sẽ như cây trồng bên dòng nước, đâm rễ sâu vào mạch suối trong, mùa nóng có đến cũng chẳng sợ gì, lá trên cành vẫn cứ xanh tươi, gặp năm hạn hán cũng chẳng ngại, và không ngừng trổ sinh hoa trái” (Gr 17:8). Chúng ta thuộc loại người nào trong hai loại trên?
Câu cuối cùng của bài đọc 1 hôm nay là lời cảnh tỉnh cho chúng ta khi tương quan với người khác: “Không gì nham hiểm và bất trị như lòng người, ai dò thấu được? Ta là Đức Chúa, Ta dò xét lòng người, thử thách mọi tâm can. Ta sẽ thưởng phạt ai nấy tuỳ theo cách nó sống và việc nó làm” (Gr 17:9-10). Cho dù không ai biết lòng dạ của chúng ta, nhưng Thiên Chúa biết. Điều này nhắc nhở chúng ta phải sống tốt, làm tốt mọi nơi mọi lúc, dù người khác không nhìn thấy, dù người khác không theo, dù người khác không để ý. Vì Chúa nhìn thấy hết tâm can chúng ta và Ngài sẽ thưởng cho chúng ta theo việc chúng ta làm.
Bài Tin Mừng hôm nay trình bày cho chúng ta cách cụ thể kết cục của người tin vào người đời, vào tiền của và người đặt niềm tin vào Thiên Chúa. Ở đây chúng ta có thể nói là các mối phúc và hoạ được Thánh Luca trình bày trong chương 6 (câu 20-26) được thực hiện: phúc cho anh em là những người nghèo khó, vì Nước Thiên Chúa là của anh em; nhưng khốn cho các ngươi là những kẻ giàu, vì các ngươi đã được phần an ủi của mình rồi.” Chúng ta thấy những lời này được áp dụng cho “ông nhà giàu” và Ladarô. Đâu là điều làm cho Ladarô được chúc phúc và đâu là điều làm cho “ông nhà giàu” bị nguyền rủa?
Như chúng ta đã biết, giàu có tự bản chất không phải là điều đáng nguyền rủa, nhưng cách thức sử dụng nó không theo ý định của Thiên Chúa cho mục đích sử dụng của cải mới đáng lên án. Trong bài Tin Mừng, xét về khía cạnh luân lý, chúng ta không tìm thấy chi tiết nào nói rõ là người giàu có làm điều xấu và Ladarô làm điều tốt. Chúng ta cũng nhận ra ở đây điều Chúa Giêsu khuyên các môn đệ của Ngài sau câu chuyện của chàng thanh niên giàu có đến hỏi Ngài làm thế nào để được sự sống đời đời: “Các con ơi, người giàu có và nước Thiên Chúa thật khó biết bao!” Thật vậy, bài Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh của chương 16, chương nói về giáo huấn của Chúa Giêsu về việc sử dụng tiền của. Chương bắt đầu với dụ ngôn người quản gia bất trung, kết thúc với bài Tin Mừng hôm nay và ở giữa là lời giáo huấn của Chúa Giêsu về việc sử dụng tiền của đúng đắn: “Hãy sử dụng tiền của bất chính mà tạo lấy bạn bè, phòng khi hết tiền hết bạc, họ sẽ rước anh em vào nơi ở vĩnh cửu. … Anh em không thể vừa làm tôi Thiên Chúa vừa làm tôi tiền của được” (Lc 16:9-15). Khi đặt đoạn Tin Mừng trong bối cảnh này, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về lý do tại sao ông nhà giàu bị nguyền rủa, vì ông không “biết sử dụng của cải bất chính để tạo lấy bạn bè và khi làm như thế ông chỉ biết làm tôi cho tiền của chứ không làm tôi Thiên Chúa.” Còn chúng ta đang làm tôi cho ai?
Thật vậy, điều làm cho ông nhà giàu bị lên án chính là sự vô cảm trước nhu cầu của người thân cận của mình. Ladarô không phải là người xa lạ gì với ông vì ngày nào cũng nằm trước cổng nhà ông. Còn nếu ông không biết Ladarô, tức là ông không đi ra khỏi nhà của mình [ra khỏi cổng], hay đúng hơn là không bao giờ mở cổng. Hành động này mang một ý nghĩa sâu xa hơn: cổng ở đây không đơn giản được hiểu là cổng của nhà ông, nhưng là cổng của con tim, của tâm hồn để đón nhận một người anh em thiếu thốn vào trong con tim của mình, để yêu thương và chăm sóc họ. Chính vì không bao giờ mở cánh cửa của con tim nên ông trở nên vô cảm trước sự đói khát của Ladarô. Điều này khuyến cáo chúng ta về việc vô cảm của chúng ta trước những nhu cầu của anh chị em mình. Chúng ta có thể nói rằng, cuối cuộc đời của mình, chúng ta sẽ bị xét xử theo sự nhạy cảm hoặc vô cảm của con tim trước nhu cầu của anh chị em.
Về phía Ladarô, anh “thèm được những thứ trên bàn ăn của ông ấy rớt xuống mà ăn cho no” (Lc 16:21). Câu này gợi chúng ta nhớ lại câu mà người phụ nữ ngoại giáo nói với Chúa Giêsu khi đến xin Ngài chữa cho con gái của mình được tường thuật lại trong Tin Mừng Thánh Máccô: “Thưa Ngài, đúng thế, nhưng chó con ở dưới gầm bàn lại được ăn những mảnh vụn của đám trẻ con” (7:28). Đức Kitô cho bà “mảnh vụn,” còn người giàu có thì từ chối Ladarô ngay cả những gì đáng bỏ đi. Tuy nhiên, điều làm chúng ta ngạc nhiên là dù bần cùng khốn khổ, nhưng những ghẻ chốc của Ladarô mang lại “một cái gì đó”cho những con chó (x. Lc 16:21). Chúng ta thấy ở đây một sự hoán chuyển tuyệt vời: thay vì chia sẻ mảnh vụn của những con chó, thì Ladarô lại cho những con chó “những mảnh vụn.” Đây là một hành động mang lại phúc lành cho Ladarô: Chính trong sự “bần cùng và khốn khổ” của mình, Ladarô vẫn làm điều tốt. Đừng ngừng làm việc tốt dù chúng ta có rơi vào tình trạng đau khổ và thiếu thốn.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
