(St 17:3-9; Ga 8:51-59)
Hai bài đọc lời Chúa hôm nay tập trung vào hình ảnh của Ápraham. Bài đọc 1 trình bày cho chúng ta việc Thiên Chúa đổi tên Ápram thành Ápraham khi lập giao ước với ông: “Phần Ta, đây là giao ước của Ta với ngươi ngươi sẽ làm cha của vô số dân tộc. 5 Người ta sẽ không còn gọi tên ngươi là Áp-ram nữa, nhưng là Áp-ra-ham, vì Ta đặt ngươi làm cha của vô số dân tộc” (St 17:4). Trong Kinh Thánh, việc đổi tên mang ý nghĩa rất quan trọng: nó nói đến một sự cắt đứt hoàn toàn về tương quan xác thịt để hoàn toàn thiết lập một tương quan mới với Thiên Chúa và để nói lên việc không còn thuộc về gia đình nhân loại, nhưng thuộc về Thiên Chúa và gia đình thiêng liêng của Ngài; nó cũng ám chỉ sứ mệnh mà Thiên Chúa kêu gọi người đó chia sẻ với Ngài.
Bài đọc 1 cũng trình bày cho chúng ta những điều kiện của bản giao ước giữa Thiên Chúa và Ápraham. Đây là giao ước mà Thiên Chúa ký kết muôn đời với dân Israel. Nhiều học giả Kinh Thánh cho rằng đây là bản hợp đồng được ký kết giữa hai đối tác “không tương xứng”: một bên là Thiên Chúa, Đấng Tạo Hoá, một bên là con người, tạo vật; một bên là vô hạn, một bên là hữu hạn; một bên luôn trung thành và một bên luôn sống bất trung. Chúng ta nhận thấy trong bản giao ước, Thiên Chúa làm hết mọi sự cho con người từ việc làm cho Ápraham không có con cái trở thành cha của những dân tộc và vua chúa, từ việc không có đất làm gia nghiệp thành một người có đất Canaan làm gia nghiệp muôn đời: “Ta sẽ cho ngươi sinh ra nhiều, thật nhiều: Ta sẽ làm cho ngươi thành những dân tộc, và vua chúa sẽ phát xuất từ ngươi. Ta sẽ lập giao ước của Ta giữa Ta với ngươi và với dòng dõi ngươi sau này, từ thế hệ này qua thế hệ khác. Đây là giao ước vĩnh cửu, do đó Ta sẽ là Thiên Chúa của ngươi và của dòng dõi ngươi sau này. Ta sẽ ban cho ngươi và dòng dõi ngươi sau này miền đất ngươi đang trú ngụ, tức là tất cả đất Canaan, làm sở hữu vĩnh viễn; và Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng” (St 17:6-8). Còn về phía con người, Thiên Chúa chỉ mời gọi họ một điều là: “Phần ngươi, hãy giữ giao ước của Ta, ngươi và dòng dõi ngươi sau này, từ thế hệ này qua thế hệ khác” (St 17:19). Giao ước mà Thiên Chúa mời gọi chúng ta tuân giữ hôm nay chính là giao ước chúng ta đã ký kết trong ngày lãnh Bí Tích Rửa Tội hay trong ngày khấn dòng. Khi chúng ta tuân giữ giao ước của Ngài, Thiên Chúa sẽ làm cho chúng ta trở nên nguồn phúc lành cho nhiều người. Hãy biến sự hiện diện của chúng ta thành lời “phúc lành” của Thiên Chúa cho những người chúng ta đang sống và tiếp xúc mỗi ngày; đừng là lời “chúc dữ” cho họ.
Cuộc tranh luận về nguồn gốc của Chúa Giêsu được tiếp tục trong bài Tin Mừng ngày hôm nay với sự liên kết với nguồn gốc của Ápraham. Câu đầu tiên trong bài Tin Mừng hôm nay về việc “tuân giữ lời” của Chúa Giêsu nối kết với bài Tin Mừng hôm qua. Tuy nhiên, điểm khác biệt là ngày hôm qua “việc nghe lời Chúa Giêsu” được xem là dấu hiệu cho biết một người là môn đệ của Chúa Giêsu, còn ngày hôm nay “việc nghe lời Chúa Giêsu” là điều kiện cần để “không bao giờ chết: “Thật, tôi bảo thật các ông: ai tuân giữ lời tôi, thì sẽ không bao giờ phải chết” (Ga 8:51). Câu này được Thánh Gioan sử dụng như cầu nối để chuyển đề tài về nguồn gốc của Chúa Giêsu sang đề tài về sự sống vĩnh cửu của Ngài với Thiên Chúa của Ápraham, hay đúng hơn là để khẳng định Ngài là Đấng Hằng Hữu. Và hơn hết, chính câu này làm cho những người chống đối Chúa Giêsu hiểu lầm ý Ngài và như vậy trở thành cơ hội để Ngài công bố sự cao trọng của Ngài vượt trên Ápraham.
Theo các nhà nghiên cứu Kinh Thánh, đoạn Tin Mừng hôm nay chứa đựng một số truyền thống khác nhau để trình bày về ý tưởng Chúa Giêsu bị quỷ ám (x. Mc 3:22-23), với việc gán cho ngài danh xưng tiệu cực “là người Samaria.” Khi làm như thế, những người chống đối Chúa Giêsu xỉ nhục nguồn gốc của Ngài và liên kết Ngài với ma quỷ. Đây chính là bối cảnh giúp chúng ta hiểu câu trả lời của Chúa Giêsu về mối tương quan của Ngài với Thiên Chúa của Ápraham. Ngài là con cháu của Ápraham theo bản tính nhân loại [là một người Do Thái], nhưng trong bản tính Thiên Chúa, Ngài cao trọng hơn Ápraham. Chính trong bản tính này mà Ngài hiện hữu và được tôn vinh với Thiên Chúa của Ápraham từ muôn thuở: “Nếu tôi tôn vinh chính mình, vinh quang của tôi chẳng là gì cả. Đấng tôn vinh tôi chính là Cha tôi, Đấng mà các ông gọi là Thiên Chúa của các ông. Các ông không biết Người; còn tôi, tôi biết Người. Nếu tôi nói là tôi không biết Người, thì tôi cũng là kẻ nói dối như các ông. Nhưng tôi biết Người và giữ lời Người. Ông Ápraham là cha các ông đã hớn hở vui mừng vì hy vọng được thấy ngày của tôi. Ông đã thấy và đã mừng rỡ” (Ga 8:54-56). Trong câu trả lời này của Chúa Giêsu, điều làm chúng ta lưu ý và suy gẫm là việc ông Ápraham đã “hớn hở và vui mừng và hy vọng được thấy ngày của Chúa Giêsu. Ông đã thấy và đã mừng rỡ.” Sự vui mừng của Ápraham mang hai đặc tính: hiện tại và tương lai [trong ngày sau hết]. Đây là niềm vui và hy vọng mang tính cánh chung, nhưng đã được bắt đầu trong giây phút hiện tại của ngày sống. Điều này có đang thật sự xảy ra cho chúng ta hay không? Chúng ta có thật sự vui mừng và hớn hở mỗi khi được nhìn thấy ngày hay đúng hơn là sống trong ngày của Chúa Giêsu hay không? Khi Chúa Giêsu tuyên bố với người Do Thái: “Thật, tôi bảo thật các ông: trước khi có ông Ápraham, thì tôi, Tôi Hằng Hữu!” (Ga 8:58), Ngài muốn nói cho họ và cho chúng ta biết rằng: Ngài siêu vượt thời gian, nhưng Ngài có thời gian cho mỗi người chúng ta. Ngài luôn là “hiện tại,” luôn hiện diện. Như vậy, không có giây phút nào trong ngày sống của chúng ta không thuộc về Thiên Chúa. Liệu chúng ta có thuộc về Ngài mỗi giây phút không?
Bài Tin Mừng hôm nay kết thúc với thái độ giận dữ và chống đối của người Do Thái khi họ “lượm đá để ném Người” (Ga 8:59). Hình phạt “ném đá” cho đến chết thường được dành cho tội phạm thượng. Qua câu khẳng định về sự “Hằng Hữu” của mình, Chúa Giêsu đã bị liệt vào hàng những người phạm thượng, đáng phải chết. Điều này giúp chúng ta hiểu hơn về nguyên nhân cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu. Tuần V Mùa Chay là tuần cuối cùng chuẩn bị chúng ta bước vào Tuần Thánh, Giáo Hội trích từ Tin Mừng Thánh Gioan để giúp chúng ta suy gẫm và hiểu hơn về bối cảnh mầu nhiệm vượt qua của Chúa Giêsu: mầu nhiệm của sự chống đối của con người do hiểu lầm và không sám hối [không thay đổi lối nhìn, lối suy nghĩ thiển cận và lối sống hẹp hòi của mình] và mầu nhiệm của tình yêu vô điều kiện và tuyệt đối của Thiên Chúa, Đấng luôn trung thành với tình yêu của mình và sẵn sàng tha thứ mỗi khi con người trở về với Ngài. Hãy sám hối để Chúa Giêsu không bị “chúng ta ném đá” bởi tội lỗi của mình, hay bị “người khác ném đá” vì gương mù gương xấu của chúng ta.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
