(Hc 5:1-8; Mc 9:41-50)
Hôm qua chúng ta đã nghe tác giả sách Huấn Ca nói rằng sự khôn ngoan sẽ làm cho chúng ta trở nên đáng yêu với Thiên Chúa. Trong bài đọc 1 hôm nay, Ben Sira trình bày cách cụ thể làm thế nào khôn ngoan giúp chúng ta phân biệt những giá trị đích thực khỏi những giá trị chóng qua và hào nhoáng trong cuộc sống. Nói cách cụ thể, chúng ta nghe ở đây cung giọng của một người cha đang dạy con mình với trọn con tim của một người đã trải nghiệm cuộc sống và đã rút ra được những bài học cần thiết để có được một cuộc sống đẹp lòng Thiên Chúa. Nếu để ý kỹ, chúng ta thấy câu mở và câu kết của bài đọc 1 giống nhau, đó là, nhắc nhở chúng ta đừng cậy dựa vào của cải. Chúng ta có thể suy gẫm bài đọc 1 hôm nay dựa trên cấu trúc sau: Đừng cậy – Đừng chiều – Đừng nói – Đừng ỷ lại – Đừng trì hoãn. Chúng ta xem trong những cái đừng này chúng ta cần sự khôn ngoan của Thiên Chúa hướng dẫn chúng ta trong điều nào.
Thứ nhất là “đừng cậy”: Hai câu nói về điều này là câu mở đầu và kết của bài đọc 1 hôm nay. Câu mở đầu là: “Đừng cậy vào tài sản của con, và đừng nói: “Tôi có đủ cả rồi!” (Hc 5:1); và câu kết là: “Đừng cậy dựa vào của cải bất chính, vì điều đó chẳng ích gì cho con ngày con gặp bất hạnh” (Hc 5:8). Ben Sira khuyến cáo chúng ta không cậy dựa vào của cải của mình, nhất là khi của cải đó là của cải bất chính. Của cải ở đây cũng có thể là những tài năng của mình. Chúng ta thường nghe: “Của thiên thì trả địa” hoặc “hai bàn tay trắng chúng ta sinh ra trong đời và với hai bàn tay trắng chúng ta ra khỏi cuộc đời.” Thật vậy, khi gặp hoạn nạn và những điều bất hạnh, của cải không ở bên chúng ta để chăm sóc chúng ta [vì chúng chỉ là phương tiện], nhưng chính những người thân của chúng ta mới là những người bên cạnh chúng ta khi của cải “bỏ chúng ta ra đi.”
Thứ hai là “đừng chiều”: “Đừng chiều theo ước muốn và sức lực của con, mà thoả mãn những đam mê của lòng mình” (Hc 5:2). Có một định luật trong đời rằng: Hãy cư xử nhân hậu với người khác, nhưng cư xử cách kỷ luật với bản thân mình. Chúng ta thường có khuynh hướng chiều theo những đam mê của mình và làm theo những điều mình thích. Điều này dần dần làm chúng ta nhạy cảm hơn với nhu cầu của mình [với sở thích của mình] nhưng lại trở nên vô cảm với nhu cầu của người khác. Hơn nữa, khi chiều theo ước muốn của mình, chúng ta sẽ dần đánh mất khả năng biết và làm theo ý Chúa.
Thứ ba là “đừng nói”: “Đừng nói: ‘Ai làm gì được tôi?’ Vì Đức Chúa là Đấng công minh sẽ trừng phạt. Đừng nói: ‘Tôi đã phạm tội nhưng nào có sao?’ Bởi vì Đức Chúa nhẫn nại đó! Đừng nói: ‘Người rất mực cảm thương, tôi có phạm tội nhiều, Người cũng tha thứ cả!’ Vì Người thương xót, Người cũng nổi lôi đình, và cơn lôi đình của Người ập xuống quân tội lỗi” (Hc 5:3-6). Điều này nhắc nhở chúng ta về việc Thiên Chúa là Đấng công bình. Dù giàu lòng thương xót, nhưng Thiên Chúa cũng thưởng phạt công minh.
Thứ tư là “đừng ỷ”: “Đừng ỷ được tha thứ mà khinh nhờn, rồi cứ chồng chất tội này lên tội khác” (Hc 5:4). Nhiều người trong chúng ta đi xưng tội lần này đến lần khác, nhưng vì thiếu sự cương nghị để thay đổi nên chúng ta phạm hết lần này đến lần khác. Chúng ta xem toà giải tội như “máy giặt.” Khi có tội, chúng ta cho mình vào “máy giặt,” sau đó trở về lại làm bẩn áo quần của mình và nhiều khi còn tệ hơn lần trước. Hãy mạnh mẽ và “[cậy dựa] vào sức của Thiên Chúa” để thay đổi. Đừng ỷ vào sức của mình và cũng đừng ỷ rằng mình được tha thứ mà không thay đổi để rồi “cứ chồng chất tội này lên tội khác.”
Cuối cùng là “đừng trì hoãn”: “Đừng trì hoãn, hãy trở về với Đức Chúa đi; đừng lần lữa hết ngày này qua ngày khác, vì thình lình Đức Chúa sẽ nổi cơn thịnh nộ, và trong thời trừng phạt, con sẽ phải tiêu vong” (Hc 5:7). Đừng để đến ngày hôm sau điều bạn có thể làm ngày hôm nay vì bạn không biết tối nay khi đi ngủ bạn có thức dậy ngày hôm sau không.
Câu đầu tiên của bài Tin mừng hôm nay tiếp tục tư tưởng về việc sử dụng “danh Chúa Giêsu” của những ngày trước, nhất là ngày hôm qua. Điểm khác biệt so với hôm qua là thay vì nói đến thái độ đón nhận người khác nhân danh Chúa Giêsu thì Thánh Maccô nói đến làm việc tốt cho người khác nhân danh Chúa Giêsu: “Ai cho anh em uống một chén nước vì lẽ anh em thuộc về Đấng Ki-tô, thì Thầy bảo thật anh em, người đó sẽ không mất phần thưởng đâu” (Mc 9:41). Tuy nhiên, toàn bộ lời dạy của Chúa Giêsu chuyển từ thể tích cực trong câu 41 [làm tốt cho người khác] sang thể tiêu cực [nên cớ vập phạm cho người khác] trong những câu tiếp theo của Tin Mừng.
Trong phần tiếp theo của bài Tin Mừng hôm nay, từ “làm cớ” là “khẩu hiệu”: “Ai làm cớ cho một trong những kẻ bé mọn đang tin đây phải sa ngã, thì thà buộc cối đá lớn vào cổ nó mà ném xuống biển còn hơn” (Mc 9:42). Từ này có thể dịch là “nguyên nhân cho người khác phạm tội” hoặc “đặt một chướng ngại vật trước người khác.” Và từ “những kẻ bé mọn” không có nghĩa là những “đứa trẻ con,” nhưng là các thành viên của cộng đoàn. Tất cả các câu tiếp theo từ câu 43 đến 48 có chung một cấu trúc, nhưng chuyển từ việc làm cớ cho người khác sa ngã đến việc một bộ phận của cơ thể làm cớ cho chúng ta sa ngã, khi đó chúng ta phải cắt bộ phận đó để chúng ta có thể vào cõi sống/Nước Thiên Chúa và tránh được hoả ngục: “Nếu tay anh làm cớ cho anh sa ngã, thì chặt nó đi ; thà cụt một tay mà được vào cõi sống còn hơn là có đủ hai tay mà phải sa hoả ngục, phải vào lửa không hề tắt. Nếu chân anh làm cớ cho anh sa ngã, thì chặt nó đi; thà cụt một chân mà được vào cõi sống còn hơn là có đủ hai chân mà bị ném vào hoả ngục. Nếu mắt anh làm cớ cho anh sa ngã, thì móc nó đi; thà chột mắt mà được vào Nước Thiên Chúa còn hơn là có đủ hai mắt mà bị ném vào hoả ngục, nơi giòi bọ không hề chết và lửa không hề tắt” (Mc 9:43-48).
Nhiều người trong chúng ta hiểu đoạn Tin Mừng này theo nghĩa văn tự, tức là nghĩa đen của từ. Nói cách khác, chúng ta áp dụng những lời Chúa Giêsu dạy vào trong cuộc sống của mình: Nếu tay, hoặc chân hoặc mắt làm cớ vấp phạm cho chúng ta, chúng ta hãy cắt nó khỏi cơ thể chúng ta. Nếu làm như thế, không ai trong chúng ta còn tay, còn chân hay còn mắt. Vậy Chúa Giêsu muốn dạy điều gì ở đây?
Đoạn Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh Chúa Giêsu đang dạy các môn đệ của Ngài về chân tính của Ngài là Đấng Messia và ơn gọi của người môn đệ. Trong những ngày vừa qua, chúng ta nghe từ Tin Mừng việc Chúa Giêsu khuyên dạy các môn đệ những thái độ cần có để sống với nhau, nhất là thái độ đón nhận nhau nhân danh Ngài. Theo nghĩa này, chúng ta thấy những lời dạy của Chúa Giêsu trong những câu trên mang nghĩa cộng đoàn và nhằm mục đích nói đến khả thể loại trừ những thành viên làm cớ vấp phạm cho người khác trong cộng đoàn vì trong văn hoá Hy Lạp – Roma cổ, người ta sử dụng “thân thể” như hình ảnh tượng trưng cho cộng đoàn [chúng ta thấy điều này rõ ràng trong tư tưởng của Thánh Phaolô].
Câu cuối cùng của bài Tin Mừng hôm nay đưa chúng ta về lại với điều Chúa Giêsu nhắc nhở các môn đệ về ơn gọi của mình, đó là, trong thế gian họ phải là muối để ướp mặn cộng đoàn chứ không phải là gương mù gương xấu cho người khác trong cộng đoàn: “Muối là cái gì tốt. Nhưng muối mà hết mặn, thì anh em sẽ lấy gì ướp cho mặn lại? Anh em hãy giữ muối trong lòng anh em, và sống hoà thuận với nhau” (Mc 9:50). Nói cách khác, Ngài mời gọi chúng ta phải sống trung thành với bản chất môn đệ [là muối men cho đời] của mình.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
