(Ds 20:1-13; Mt 16:13-23)
Trong những ngày vừa qua, chúng ta đã nghe về những “khó chịu và phàn nàn” của Dân Israel chống lại Môsê và Thiên Chúa khi những nhu cầu của họ không được thoả mãn. Họ luôn bị cám dỗ nhớ đến “củ hành củ tỏi” bên Ai Cập. Bài đọc 1 hôm nay thuật lại cho chúng ta việc dân Israel “thử thách” Đức Chúa bên mạch nước Mêribah. Hình ảnh nối kết bài đọc 1 với bài Tin Mừng là hình ảnh “tảng đá”: “Nghe đây, hỡi quân phản nghịch! Từ tảng đá này, chúng tôi có thể làm cho nước chảy ra cho các người được không?” Ông Môsê giơ tay, lấy gậy đập vào tảng đá hai lần; nước trào ra lai láng cho cộng đồng và súc vật uống” (Ds 20:10-11). Từ tảng đá, nước đã trào ra lai láng cung cấp nước uống cho dân. Dù làm một điều vĩ đại, Môsê và Aharon bị Đức Chúa quở trách: “Bởi vì các ngươi đã không tin vào Ta để biểu dương sự thánh thiện của Ta trước mắt con cái Israel, nên các ngươi sẽ không được đưa đại hội này vào đất Ta ban cho chúng” (Ds 20:12). Tại sao điều này xảy ra? Hai ông đã làm gì sai? Nếu chúng ta đọc kỹ những lời trong câu 10-11, chúng ta nhận ra rằng thay vì nói: “Từ tảng đá này, Đức Chúa có thể làm cho nước chảy ra cho các người được không?” hai ông lại nói: “Từ tảng đá này, chúng tôi có thể làm cho nước chảy ra cho các người được không?” Hai ông chiếm lấy vị trí của Chúa trong việc làm cho nước chảy ra từ tảng đá. Điều này chúng ta sẽ thấy được phản chiếu lại trong hình ảnh của Thánh Phêrô khi thánh nhân tìm cách ngăn cản Chúa Giêsu. Đây cũng là cám dỗ mà mỗi người chúng ta thường gặp. Nhiều lần chúng ta chiếm lấy vị trí của Chúa để rồi trở nên những người chống lại Chúa.
Bài Tin Mừng hôm nay cũng được thánh Máccô (8:27-30) và Thánh Luca (9:18-21) thuật lại. Trong Tin Mừng Thánh Máccô, trích đoạn này về việc Thánh Phêrô tuyên xưng Chúa Giêsu là Đức Kitô, Con Thiên Chúa Hằng Sống, cùng với 8:31-913, tạo thành phần quan trọng nhất. Về phần mình, Thánh Mátthêu thêm vào [trình thuật của Thánh Máccô] câu 16b-19 nhằm mục đích thêm vào khía cạnh “giáo hội học” trong lời tuyên xưng của Thánh Phêrô. Cấu trúc của bài Tin Mừng như sau: (1) Thánh Phêrô tuyên xưng đức tin vào Chúa Giêsu; (2) lời đáp trả của Chúa Giêsu trước lời tuyên xưng của Thánh Phêrô; (3) Chúa Giêsu tiên đoán cuộc thương khó của mình và sự vấp phạm của Thánh Phêrô. Cấu trúc này cho thấy lối viết “bánh mì kẹp” quen thuộc: bắt đầu và kết thúc với Thánh Phêrô [được khen và bị quở trách]. Chúng ta thấy ở đây hành trình đức tin của Thánh Phêrô cũng giống hành trình đức tin của mỗi người chúng ta: có lúc mạnh mẽ, nhưng cũng không thiếu những lần yếu đuối khi gặp thử thách.
Trong phần tuyên xưng đức tin của Thánh Phêrô, chúng ta cần lưu ý rằng Thánh Mátthêu thêm vào những chi tiết sau so với Tin Mừng Thánh Máccô: (1) Trong Tin Mừng Thánh Máccô, Chúa Giêsu sử dụng từ “Thầy” khi hỏi các môn đệ [“Người ta nói Thầy là ai?”]. Thánh Mátthêu dùng “Con Người” [“Người ta nói Con Người là ai?”] nhằm nhấn mạnh đến khía cạnh con người của hình ảnh Con Người trong sách Đanien (7:13). (2) Thánh Mátthêu nói đến tên Ngôn sứ Giêrêmia trong trình thuật của mình vì đây là vị ngôn sứ cảm nghiệm cách cá vị việc bị loại trừ và những đau khổ như lời tiên báo về sự loại trừ và đau khổ Chúa Giêsu sẽ chịu. (3) Thánh Mátthêu thêm vào lời tuyên xưng của Thánh Phêrô câu: “Con Thiên Chúa Hằng Sống” nhằm nói đến việc Chúa Giêsu luôn ý thức về phận làm con của mình [với Chúa Cha] (x. Mt 11:27). Khi thêm vào những lời này, Thánh Mátthêu sử dụng mối tương quan Cha-Con để đưa thính giả ra khỏi tư tưởng mang tính chính trị về Đấng Cứu Thế. Qua những chi tiết này, Thánh Mátthêu mời gọi chúng ta luôn phải có một hình ảnh đúng về Chúa Giêsu: Ngài là Thiên Chúa thật và là người thật. Điều này nói lên mối tương quan Cha-Con mà Ngài có với Thiên Chúa của Israel. Nói cách khác, mối tương quan không thể tách rời giữa Ngài với Chúa Cha quyết định tất cả những thứ khác. Điều này mời gọi chúng ta duyệt xét lại mối tương quan của mình với Thiên Chúa: có phải mối tương quan với Thiên Chúa là điều quyết định tất cả mọi sự trong cuộc sống của chúng ta không?
Lời đáp trả của Chúa Giêsu trước lời tuyên xưng của Thánh Phêrô được Thánh Mátthêu trình bày khác với Thánh Máccô. Trong Tin Mừng Thánh Máccô, chúng ta không tìm thấy lời đáp trả mang tính hài lòng như trong Tin Mừng Thánh Mátthêu. Điều chúng ta tìm thấy là mệnh lệnh giữ im lặng. Thánh Mátthêu cung cấp cho chúng ta những lời cho thấy sự hài lòng của Chúa Giêsu: “Đức Giêsu nói với ông: ‘Này anh Simôn con ông Giôna, anh thật là người có phúc, vì không phải phàm nhân mặc khải cho anh điều ấy, nhưng là Cha của Thầy, Đấng ngự trên trời’” (Mt 16:17). Dù hài lòng, nhưng Chúa Giêsu lưu ý Thánh Phêrô rằng Ngài hài lòng về câu trả lời không phải do nỗ lực phàm nhân của Phêrô, nhưng do mạc khải của Chúa Cha. Chi tiết này cũng nhắc nhở chúng ta rằng, chúng ta chỉ sống đẹp lòng Chúa khi chúng ta không dựa vào sức mình, nhưng dựa vào sự trợ giúp của Chúa.
Điểm thứ hai trong những lời đáp trả của Chúa Giêsu mà chúng ta cần lưu ý là việc Chúa Giêsu đổi tên Simon thành Phêrô: Còn Thầy, Thầy bảo cho anh biết: anh là Phêrô, nghĩa là Tảng Đá, trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy, và quyền lực tử thần sẽ không thắng nổi. Thầy sẽ trao cho anh chìa khoá Nước Trời: dưới đất, anh ràng buộc điều gì, trên trời cũng sẽ ràng buộc như vậy; dưới đất, anh tháo cởi điều gì, trên trời cũng sẽ tháo cởi như vậy” (Mt 16:18-19). Theo truyền thống Kinh Thánh, việc đổi tên luôn đi kèm theo một sứ mệnh mới. Thánh Phêrô đón nhận sứ mệnh mới là trở thành “Tảng Đá” để trên đó Chúa Giêsu xây Hội Thánh của Ngài. Từ “Hội Thánh” chỉ xuất hiện ở đây [và trong 18:17]. Từ này ám chỉ đến việc tụ họp dân Chúa. Để hoàn thành sứ mạng của mình, Chúa Giêsu trao cho Thánh Phêrô chìa khoá Nước Trời. Khi sử dụng chữ Nước Trời ở đây, Thánh Mátthêu thiết lập mối liên hệ giữa Hội Thánh và Nước Trời. Nói cách khác, Hội Thánh là “sự xếp đặt mang tính trung gian” để mang ơn cứu độ cho con người giữa thời gian sứ vụ trên trần thế của Chúa Giêsu và việc Nước Trời sẽ đến trong tương lai. Nhìn từ khía cạnh thần học, quyền lực đi theo chìa khoá Nước Trời trao cho Thánh Phêrô là quyền lực mang tính “thụ động.” Điều này có nghĩa là Thiên Chúa sẽ ràng buộc và tháo cởi những gì Thánh Phêrô ràng buộc và tháo cởi. Thánh Phêrô được ban cho một quyền lực rất lớn. Tuy nhiên, bản chất của quyền này là gì? “Ràng buộc” và “tháo cởi” là những thuật ngữ trong truyền thống Do Thái ám chỉ việc ràng buộc thần dữ [ma quỷ] trong khi trừ quỷ. Chúng cũng ám chỉ đến hành động mang tính pháp lý để ra vạ tuyệt thông hoặc đưa ra những quyết định quan trọng cần tuân theo. Chi tiết này cho thấy, Chúa Giêsu đã mang hai truyền thống [Cựu Ước – Do Thái và Tân Ước – Kitô Giáo] lại với nhau. Tóm lại, trong Chúa Giêsu, mọi sự tìm thấy sự hoàn thiện của nó. Chỉ trong Chúa Giêsu, chúng ta tìm thấy sự hoàn thiện cho những gì chúng ta đã trải qua, đang trải qua và sẽ trải qua.
Sau khi trao cho Thánh Phêrô chìa khoá Nước Trời, Chúa Giêsu tiên báo lần đầu tiên về cuộc thương khó của Ngài: “Người phải đi Giêrusalem, phải chịu nhiều đau khổ do các kỳ mục, các thượng tế và kinh sư gây ra, rồi bị giết chết, và ngày thứ ba sẽ trỗi dậy” (Mt 16:21). Nghe những lời này, Thánh Phêrô không thể chấp nhận. Đấng Kitô mà Thánh Phêrô tuyên xưng không thể chịu đau khổ và bị giết chết. Thánh Phêrô chỉ muốn thần học ân sủng và vinh quang để tách Chúa Giêsu khỏi thập giá của Ngài. Nhưng Chúa Giêsu nhắc nhở Thánh Phêrô về vị trí và giới hạn của mình dù Ngài đã ban cho ông chìa khoá Nước Trời: “Xatan, lui lại đàng sau Thầy! Anh cản lối Thầy, vì tư tưởng của anh không phải là tư tưởng của Thiên Chúa, mà là của loài người” (Mt 16:23). Vị trí của Thánh Phêrô là đi theo Chúa Giêsu. Chi tiết này nhắc nhở chúng ta về thực tại của tương quan chúng ta với Chúa. Nhiều lúc thay vì đi theo Chúa, chúng ta dẫn Chúa đi đến nơi chúng ta muốn và làm những điều mang lại vinh quang cho mình hơn là cho Chúa. Chúng ta trở nên “kẻ thù” [xatan] của Chúa khi chúng ta cản lối Chúa, bằng cách đặt tư tưởng và chính mình lên trên tư tưởng và chính Thiên Chúa.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng SDB
