(Cv 15:22-31; Ga 15:12-17)
Hôm nay, bài đọc 1 trình thuật cho chúng ta quyết định của các Tông Đồ và kỳ mục về vấn đề cắt bì cho dân ngoại: những người dân ngoại không cần phải cắt bì để được cứu độ. Quyết định này ám chỉ một sự “cắt đứt” với “giao ước” cũ được ký kết với Abraham. Những người được chọn làm dân riêng và dân tộc được tuyển chọn không còn là chỉ những người được cắt bì, nhưng là tất cả những người lắng nghe, đón nhận lời Chúa và được Chúa Thánh Thần thánh hoá. Những người được sai đi truyền tải quyết định này là những người có uy tín trong Hội Thánh. Trong bản quyết định, chúng ta thấy hai chi tiết đáng để suy gẫm sau:
Thứ nhất, sự xáo trộn và hoang mang của cộng đoàn bị gây ra bởi những người “không được uỷ nhiệm” (x. Cv 15:24) cho việc giảng dạy. Điều này đôi khi cũng xảy ra trong đời sống cộng đoàn [hay giáo xứ]. Có nhiều người “không làm việc gì mà việc gì cũng xen vào.” Nhưng “những việc họ xen vào” là truyền bá sự chia rẽ và nghi ngờ giữa các thành viên trong cộng đoàn. Điều này nhắc nhở chúng ta về khuynh hướng cho mình hiểu biết hơn người khác để xem những lời dạy của người khác là không đúng. Hệ quả là lôi kéo người khác theo mình và gây ra sự chia rẽ và hoang mang trong cộng đoàn. Khi làm thế, chúng ta đã tự giam hãm mình trong cái hiểu biết hạn hẹp và không mở lòng ra để đón nhận những điều mới mẻ đến từ Chúa Thánh Thần.
Thứ hai, những người quyết định không chỉ là các Tông Đồ và kỳ mục, nhưng quan trong nhất là Chúa Thánh Thần (x. Cv 15:28). Chi tiết này mời gọi chúng ta nhìn lại những quyết định của mình có được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần không, hay chỉ là kết qủa của ý riêng. Những ai đang có trách nhiệm trên người khác phải lưu ý điểm này, tức là phải cầu xin Chúa Thánh Thần ban cho sự khôn ngoan hầu có những quyết định xứng hợp và đẹp lòng Thiên Chúa và mang lại niềm vui cho người khác. Thật vậy, sau khi nghe quyết định, mọi người “vui mừng vì lời khích lệ đó” (Cv 15:31). Tin Mừng luôn mang lại niềm vui cho con người, trái ngược với những gánh nặng đặt lên vai người khác mà chính mình không nhúng tay vào nhấc thử. Khi sống theo Tin Mừng, chúng ta sẽ có được niềm vui và những ai sống và gặp gỡ chúng ta cũng được vui hưởng niềm vui đó.
Nếu phân tích bài Tin Mừng hôm nay, chúng ta không khỏi không ngạc nhiên về cấu trúc tuyệt vời được viết theo kiểu “bánh mì kẹp” của Thánh Gioan:
A12 Khi ấy, đến giờ lìa bỏ thế gian mà về với Chúa Cha, Đức Giêsu nói với các môn đệ rằng: “Đây là điều răn của Thầy: anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em.
B13 Không có tình thương nào cao cả hơn tình thương của người đã hy sinh tính mạng vì bạn hữu của mình.
C14 Anh em là bạn hữu của Thầy, nếu anh em thực hiện những điều Thầy truyền dạy. 15 Thầy không còn gọi anh em là tôi tớ nữa, vì tôi tớ không biết việc chủ làm. Nhưng Thầy gọi anh em là bạn hữu, vì tất cả những gì Thầy nghe được nơi Cha Thầy, Thầy đã cho anh em biết.
B’16 “Không phải anh em đã chọn Thầy, nhưng chính Thầy đã chọn anh em, và cắt cử anh em để anh em ra đi, sinh được hoa trái, và hoa trái của anh em tồn tại, hầu tất cả những gì anh em xin cùng Chúa Cha nhân danh Thầy, thì Người ban cho anh em.
A’17 Điều Thầy truyền dạy anh em là hãy yêu thương nhau.”
Câu mở đầu và câu kết thúc (câu 12 [A] và 17 [A’]) giống nhau: Cả hai đều nói về lệnh truyền của Chúa Giêsu, đó là các môn đệ hãy yêu thương nhau với tình yêu Ngài dành cho họ. Đây là lệnh truyền họ phải tuân giữ và là luận đề dẫn đến cặp bánh mì thứ hai (câu 13 và 16). Tuy nhiên, chúng ta ngừng lại một chút ở đây để nói về lệnh truyền của Chúa Giêsu. Thông thường, chúng ta hiểu tình yêu là một “cảm xúc” và chúng ta thường yêu người khác theo cách thức của chúng ta. Vì vậy, chúng ta thấy dễ dàng yêu những người “hợp tính hợp nết” với mình, còn những người “khó tính khó nết” thì khó yêu. Khi Chúa Giêsu “biến” tình yêu thành “lệnh truyền,” Ngài muốn các môn đệ không dừng lại ở “cảm xúc” mang tính chủ quan khi yêu người khác, nhưng biến tình yêu thành một “quyết định” mang tính khách quan, tức là không còn yêu theo cách thức mình muốn, nhưng theo cách thức mà Chúa Giêsu đã yêu mến chúng ta. Cách thức này được trình bày trong cặp bánh mì thứ hai.
Cặp bánh mì thứ hai (câu 13 [B] và 16 [B’]) được trình bày với mệnh lệnh phủ định [“không có” và “không phải”], nhằm nhấn mạnh đến tính “độc nhất vô nhị” của điều [tình yêu] Chúa Giêsu nói đến. Đây là loại tình yêu cao cả nhất của người “hy sinh tính mạng vì bạn hữu mình.” Đây cũng chính là tình yêu đã thúc đẩy Ngài đi bước trước trong việc chọn và cắt cử họ đi hầu sinh hoa trái. Chúng ta thấy hai đặc tính quan trọng trong tình yêu Chúa Giêsu dành cho các môn đệ là hy sinh tính mạng vì họ và chọn họ để họ [những người sẽ trao nộp, chối và bỏ Ngài] trở nên bạn hữu của Ngài. Nói đúng hơn, nét đặc trưng tình yêu của Chúa Giêsu là sẵn sàng chết cho những người “bất trung” với mình. Tình yêu của chúng ta thế nào? Chúng ta có yêu những người chúng ta không thích? Và chúng ta có sẵn sàng đón nhận những người làm chúng ta đau khổ vào trong tim của chúng ta qua việc tha thứ cho họ không? Hãy biến kẻ thù thành bạn, vì họ là những người đáng thương hơn là đáng ghét! Đây là điều Chúa Giêsu đã làm cho các môn đệ ngày xưa và chúng ta ngày hôm nay, và được trình bày trong phần giữa của bài Tin Mừng.
Trọng tâm của bài Tin Mừng nằm ở câu 14 và 15 [phần thịt, rau và gia vị được kẹp giữa]. Trong hai câu này, chúng ta thấy tương quan chủ-tớ và thầy-trò được đổi thành tương quan bạn hữu. Các môn đệ không còn đơn giản là học trò hay môn đệ của Chúa Giêsu, nhưng là những người bạn hữu của Ngài, những người mà Ngài sẽ cho biết tất cả mọi việc Ngài nghe được từ Cha Ngài. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đưa ra một điều kiện cần thiết để chúng ta trở nên bạn hữu cuả Ngài, đó là chúng ta thực hiện [chứ không chỉ nghe xuông] điều Ngài đã truyền dạy: yêu thương nhau [như Ngài đã yêu thương họ]. Ý nghĩa sâu xa việc Chúa Giêsu gọi các môn đệ là bạn hữu chỉ được hiểu khi chúng ta đặt câu nói của Ngài trong bối cảnh bữa tiệc ly và những lời từ biệt của Ngài. Trong bối cảnh đó, Chúa Giêsu tiên báo việc Giuđa là kẻ sẽ nộp Ngài, Phêrô là người sẽ chối Ngài, các môn đệ còn lại sẽ bỏ Ngài mà chạy. Đây là những người Chúa Giêsu sẽ gọi là bạn và là những người Ngài sẽ hy sinh tính mạng cho họ. Người ta thường nói: Tìm bạn mà chơi. Có ai trong chúng ta dám tìm những người sẽ nộp, sẽ chối bỏ mình để làm bạn không? Chúng ta chỉ hiểu được ý nghĩa sâu xa tình yêu của Chúa Giêsu dành cho mỗi người khi chúng ta hiểu được chân lý “bạn hữu” này.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
