(Đnl 4:32-40; Mt 16:24-28)
Bài đọc 1 hôm nay trình bày lời “huấn giáo” của Môsê cho dân Israel. Lời giáo huấn này bao gồm ba phần: Phần 1 (Đnl 4:32-34), Môsê nói về những kỳ công Đức Chúa thực hiện trong việc tuyển chọn và giải phóng dân Israel khỏi ách nô lệ Ai Cập; phần hai (Đnl 4:35-38) Môsê nhắc lại cho dân những điều họ đã chứng kiến; phần 3 (Đnl 4 39-40) trình bày lời nhắc nhở về việc dân Israel phải tôn thờ một mình Đức Chúa. Chúng ta cùng nhau phân tích ba phần này hầu rút ra những ý lực sống cho ngày hôm nay.
Phần 1 thuật lại cho chúng ta việc Môsê kêu gọi dân Israel nhìn lại đặc ân họ được tuyển chọn làm dân riêng của Đức Chúa trong số những người Ngài dựng nên trên mặt đất. Không những thế, họ còn được “nghe tiếng Thiên Chúa phán từ trong đám lửa như anh em đã nghe, mà vẫn còn sống” (Đnl 4:33); họ được Thiên Chúa “dùng bao thử thách, dấu lạ, điềm thiêng và chinh chiến, đã dang cánh tay mạnh mẽ uy quyền, gây kinh hồn táng đởm” để giải thoát họ khỏi nô lệ bên Ai Cập (Đnl 4:34). Những chi tiết này cho thấy Israel được chọn, được nghe và được giải phóng khỏi thân phận nô lệ. Thiên Chúa đã làm những điều này chỉ vì Ngài yêu Israel. Thiên Chúa cũng yêu mỗi người chúng ta như vậy. Ngài tạo dựng chúng ta; Ngài gọi chúng ta; Ngài giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ của tội lỗi và sự chết; chúng ta nghe tiếng Ngài nói mỗi ngày. Đây là những đặc ân, những phúc lành Chúa ban cho chúng ta mỗi ngày. Nhưng nhiều lần trong cuộc sống chúng ta để cho những khó khăn và đau khổ che mờ đôi mắt tâm hồn khiến chúng ta không nhận ra những đặc ân này. Xin Chúa mở mắt chúng ta để chúng ta nhận ra những ơn lành Chúa ban cho chúng ta qua từng ngày sống.
Chi tiết quan trong nhất trong phần 2 mà chúng ta cần suy gẫm là “từ trời” hay “dưới đất,” dân Israel đều nghe được tiếng Chúa. Thiên Chúa đã làm mọi sự cho dân Israel bởi vì “Người đã yêu thương cha ông anh em” (Đnl 4:37). Động lực duy nhất thúc đẩy Thiên Chúa tạo dựng, tuyển chọn, giải phóng và dạy bảo dân Israel chính là “tình yêu.” Điều này nhắc nhở chúng ta về việc xem xét lại động lực thúc đẩy chúng ta làm việc, nhất là khi chúng ta đến với Chúa. Liệu tất cả những gì chúng ta thực hiện trong ngày sống được thúc đẩy bởi tình yêu Thiên Chúa và tha nhân không?
Phần 3 đặt trước mặt dân Israel điều kiện để được hạnh phúc và sống lâu trong đất hứa, đó là nhận biết “trên trời cao cũng như dưới đất thấp, chính Đức Chúa là Thiên Chúa, chứ không có thần nào khác nữa” (Đnl 4:39). Việc nhận biết này được cụ thể hoá qua việc họ phải “giữ các thánh chỉ và mệnh lệnh của Người” (Đnl 4:40). Nói cách khác, để được hạnh phúc và sống lâu trong tình nghĩa với Chúa, dân Israel phải tuân giữ các thánh chỉ và mệnh lệnh của Ngài. Đây cũng chính là điều Thiên Chúa đòi hỏi nơi mỗi người chúng ta. Ai trong chúng ta cũng muốn được hạnh phúc. Ai trong chúng ta cũng đi tìm hạnh phúc. Nhưng rồi chúng ta không hạnh phúc vì chúng ta tìm kiếm hạnh phúc trong những điều không phải là thánh chỉ và mệnh lệnh của Chúa. Hãy thực thi thánh chỉ và mệnh lệnh Thiên Chúa, đó là sống yêu thương thì chúng ta sẽ được hạnh phúc và sống lâu trong tình nghĩa với Chúa.
Bài Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh việc tiên báo về sự thương khó của Chúa Giêsu (Mt 16:21-23) và những lời Chúa Giêsu dạy về ơn gọi của người môn đệ (Mt 16:24-28) mà bài Tin Mừng hôm qua đã bắt đầu. Trong Tin Mừng Thánh Mátthêu, có năm lời dạy mà Chúa Giêsu chỉ nói cho các môn đệ. Ba lời dạy đầu, về cái giá mà người môn đệ phải trả khi đi theo Ngài, có thể được hiểu như là lời chú giải về mệnh lệnh yêu Chúa với tất cả con tim, tâm hồn và sức mạnh (x. Đnl 5:5; Mt 4:1-11). Trong bài Tin Mừng, Chúa Giêsu dạy các môn đệ về điều kiện để theo Ngài (Mt 16:24-26) và phần thưởng trong tương lai của những ai thực hiện các điều kiện Ngài đưa ra (Mt 16:27-28).
Sau khi tiên báo về cuộc thương khó của mình, Chúa Giêsu đưa ra cho các môn đệ những điều kiện cần thiết để làm môn đệ Ngài. Một trong những điều kiện là “từ bỏ chính mình, vác thập giá mà theo” (Mt 16:24). Trong Tin Mừng Thánh Mátthêu, “từ bỏ chính mình” có nghĩa là hoàn toàn quy phục ý muốn của mình với thánh ý Chúa. Còn “vác thập giá mình” không ám chỉ đến việc đóng đinh Chúa Giêsu. Chết vì bị đóng đinh là một cái chết kinh hoàng cho nhiều người trong thời gian đó. Tuy nhiên, thuật ngữ “thập giá” được sử dụng ở đây như một thuật ngữ sử dụng trong ngạn ngữ nhằm ám chỉ đến những đau khổ, những tổn thương mà con người đối diện. Trong điều kiện này, Chúa Giêsu muốn nói với chúng ta điều gì? Ngài muốn dạy chúng ta rằng: chỉ những người hoàn toàn quy phục thánh ý Thiên Chúa mới có thể hiểu được ý nghĩa của những đau khổ mà họ phải đối diện trong cuộc sống. Những ai không từ bỏ ý riêng của mình, sẽ thấy những đau khổ trong đời là những điều vô nghĩa, là những gánh nặng làm cho họ trở nên thất vọng và mất niềm tin vào Chúa. Hãy học để bỏ đi ý riêng của mình mỗi ngày hầu có thể biết thánh ý Chúa trong những khó khăn cũng như đau khổ thường ngày.
Điều kiện thứ hai là “ai muốn cứu mạng sống mình, thì sẽ mất; còn ai mất mạng sống mình vì Thầy, thì sẽ tìm được mạng sống ấy” (Mt 16:25). Câu này nói đến một thực tại mà các tín hữu của cộng đoàn Thánh Mátthêu đang đối diện, đó là sự bách hại. Câu “ai muốn cứu mạng sống mình” ám chỉ đến những người trốn tránh làm chứng cho Chúa Giêsu và sự tử đạo . Ngược lại, những “ai mất mạng sống vì Chúa Giêsu” ám chỉ những người sẵn sàng chết để làm chứng cho Ngài. Chúng ta thấy ở đây sự đảo ngược trong hệ quả: cố gắng giữ sẽ mất, còn sẵn sàng mất vì Chúa Giêsu thì sẽ tìm thấy lại. Hai từ “mất” và “tìm thấy” là những từ rất quen thuộc với chúng ta. Hai từ này được đặt trong bối cảnh ở đây để khuyến cáo chúng ta rằng chúng ta sẽ mất tất cả, ngay cả mạng sống mình, khi chúng ta “không từ bỏ chính mình” [đặt ý mình lên trên ý Chúa]. Nhưng chúng ta sẽ tìm thấy những điều mình từ bỏ khi chúng ta “từ bỏ chính mình” [đặt ý Chúa lên trên]. Nói tóm lại, những gì chúng ta “đánh mất vì Chúa” thì sẽ “tìm thấy” trong Ngài. Còn những gì chúng ta đánh mất vì thế gian này, chúng ta sẽ không thể tìm lại được, bởi thế gian này sẽ qua đi. Đây chính là điều giúp chúng ta hiểu những gì Chúa Giêsu nói đến trong câu kế tiếp: “Nếu người ta được cả thế giới mà phải thiệt mất mạng sống, thì nào có lợi gì? Hoặc người ta sẽ lấy gì mà đổi mạng sống mình? (Mt 16:26). Câu này ám chỉ đến những người mà cuộc sống của họ chỉ tập trung vào việc tích luỹ cho mình kho tàng ở dưới đất. Chúng ta đang tích luỹ cho mình kho tàng ở đâu: trên trời hay dưới đất?
Hai câu cuối của Tin Mừng hôm nay nói đến viễn cảnh tương lai về phần thưởng mà Thiên Chúa ban cho những người môn đệ Chúa Giêsu. Trong viễn cảnh đó, Con Người [Chúa Giêsu] sẽ là Vua, Ngài như một vị thẩm phán đang xét xử trong vương quốc của Ngài. Tuy nhiên, “trong số người có mặt ở đây, có những kẻ sẽ không phải nếm sự chết trước khi thấy Con Người đến hiển trị” (Mt 16:28). Theo các học giả Kinh Thánh, câu này không ám chỉ việc Chúa Giêsu đến trong vinh quang trong ngày sau hết hay việc vương quốc Thiên Chúa được thiết lập cách hoàn hảo trong vinh quang cánh chung. Câu này ám chỉ việc một vài người trong số các môn đệ được nhìn thấy lời hứa của Chúa Giêsu về việc “Con Người đến hiển trị” được thực hiện trong biến cố Biến Hình [được trình thuật ngay sau những lời này]. Áp dụng vào đời sống chúng ta: Mỗi ngày sống là cơ hội để chúng ta thấy Chúa Giêsu đến hiển trị, nhất là trong Thánh Thể, trong những giây phút chúng ta kết hiệp mật thiết với Ngài trong giờ cầu nguyện. Thật vậy, lời hứa về việc chúng ta “sẽ không nếm sự chết” trước khi thấy Chúa Giêsu đến được thực hiện trong từng ngày sống của chúng ta. Liệu chúng ta có đủ tỉnh thức và nhạy cảm với việc Ngài đến với chúng ta không?
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
