(Đnl 4:1.5-9; Mt 5:17-19)
Bài đọc 1 hôm nay được đặt trong bối cảnh của giao ước trên núi Sinai giữa Thiên Chúa và dân Israel. Môsê đưa ra cho dân Israel những lợi ích mà họ sẽ được khi họ đem ra thực hành những thánh chỉ và quyết định của Thiên Chúa. Một cách cụ thể, họ sẽ được: (1) “sống và sẽ được vào chiếm hữu miền đất mà Đức Chúa, Thiên Chúa của cha ông anh em, ban cho anh em (Đnl 4:1); (2) trở thành một “dân khôn ngoan và thông minh!’ (Đnl 4:6); (3) “thần minh ở gần, như Đức Chúa, Thiên Chúa chúng ta, ở gần chúng ta, mỗi khi chúng ta kêu cầu Người” (Đnl 4:7). Tuy nhiên, để được những điều ấy, họ phải “ý tứ và cẩn thận giữ mình đừng quên những điều mắt anh em đã thấy, và suốt đời, đừng để cho những điều ấy ra khỏi lòng anh em; trái lại, anh em hãy dạy cho con cháu anh em biết” (Đnl 4:9). Điều mắt họ đã thấy mà suốt đời phải giữ trong lòng và dạy cho con cháu là gì? Đó là những kỳ công Thiên Chúa đã thực hiện để đưa họ ra khỏi nộ lệ Ai Cập và ban cho họ đất hứa làm gia nghiệp. Chỉ khi họ thực hiện điều này, họ sẽ trở nên dân vĩ đại nhất và qua họ Thiên Chúa sẽ chúc lành cho mọi dân tộc trên mặt đất. Và đây chính là điều Chúa Giêsu khẳng định trong bài Tin Mừng hôm nay.
Ai trong chúng ta cũng muốn mình trở nên vĩ đại và quan trọng. Vì vậy, chúng ta thường mong ước và tìm cách làm những điều lớn lao và vĩ đại trong cuộc sống. Không ai muốn làm những điều nhỏ nhặt. Tuy nhiên, một nguyên tắc căn bản trong cuộc sống mà ít người khám phá ra đó là: mọi khởi đầu đều rất nhỏ bé, rất khiêm nhường, đến nỗi không mấy người để ý và quan tâm đến. Một cung điện nguy nga bắt đầu với một viên đá, và những viên đá khác nối kết với nhau; một tác phẩm văn chương nổi tiếng bắt đầu với một chữ và những chữ khác kết với nhau; một bức tranh đẹp cũng bắt đầu với một đường màu đơn sơ và sự hoà hợp với những màu khác; một mối tình đẹp được bắt đầu với một nụ cười hoặc một ánh mắt trìu mến; ngược lại, một sự đổ vỡ trong tương quan thường bắt đầu với một lời nói hoặc một hành động thiếu suy nghĩ và thiếu tế nhị. Tất cả đều bắt đầu từ những điều nhỏ bé, không mấy quan trọng! Vì vậy, chúng ta có thể khẳng định rằng: cái vĩ đại là chuỗi dài của những điều nhỏ bé kết lại. Một tình yêu trung thành là chuỗi dài của những trung thành nhỏ bé mỗi ngày. Đây là bối cảnh giúp chúng ta hiểu điều Chúa Giêsu nói trong bài Tin Mừng hôm nay.
Bài Tin Mừng hôm nay nằm trong bối cảnh của Bài Giảng Trên Núi hay Bài Giảng về Các Mối Phúc của Chúa Giêsu. Cụ thể hơn, đoạn trích được đặt giữa lời dạy của Chúa Giêsu về việc các môn đệ là muối và ánh sáng trong thế gian (Mt 5:13-16) và tiêu chuẩn mới [về cách hành xử] mà Chúa Giêsu đưa ra cho các môn đệ của Ngài cao hơn các điều mà Mười Điều Răn đề nghị (Mt 5:20-48). Đọc đoạn trích trong bối cảnh này, chúng ta nhận ra điều Chúa Giêsu muốn dạy các môn đệ và chúng ta là: để trở nên ánh sáng và muối cho thế gian, người môn đệ phải sống theo tiêu chuẩn mới mà Chúa Giêsu đặt ra. Tuy nhiên, sống theo tiêu chuẩn mới không có nghĩa là bỏ đi những gì đã được tiêu chuẩn cũ đưa ra, nhưng giữ những điều đó cách cặn kẽ với tinh thần mới và lối giải thích mới mà Chúa Giêsu mang lại. Hay nói đúng hơn, để là muối và ánh sáng cho thế gian, người môn đệ của Chúa Giêsu phải sống cách triệt để những tiêu chuẩn cũ [trong Mười Điều Răn] theo ý định của Thiên Chúa, chứ không phải theo ý định, lối giải thích dựa vào truyền thống con người. Chúng ta cùng nhau phân tích chi tiết hơn bài Tin Mừng để rút ra điều Chúa Giêsu muốn chúng ta thực hành hôm nay.
Chúa Giêsu khẳng định rằng: “Anh em đừng tưởng Thầy đến để bãi bỏ Luật Mô-sê hoặc lời các ngôn sứ. Thầy đến không phải là để bãi bỏ, nhưng là để kiện toàn” (Mt 5:17). Trong câu này, chúng ta lưu ý những lời sau: “Anh em đừng tưởng.” Những từ này ám chỉ có sự hiểu sai về sứ mệnh của Chúa Giêsu và cần phải được sửa lại. Họ hiểu sai là Ngài đến để bãi bỏ hết tất cả những điều cũ, để thiết lập một hệ thống [tôn giáo] mới. Nhưng Chúa Giêsu sửa sai lối suy nghĩ này bằng cách khẳng định rằng Ngài không đến để bãi bỏ những gì giúp con người tốt hơn trong luật cũ. Điều này ngụ ý dạy chúng ta về cám dỗ “thay đổi tất cả” hay “phá đổ tất cả” những gì của những người khác đã xây dựng. Ví dụ cụ thể, một người được chọn vào một vị trí nào đó trong cộng đoàn hay xã hội thường có cám dỗ bỏ hết tất cả những gì những người tiền nhiệm đã làm. Cám dỗ này dễ dàng dẫn người đó đến thái độ “vô ơn” và “đổ lỗi.” Hãy tập sống biết ơn, xây dựng và hoàn thiện những gì người khác đã bắt đầu là sứ điệp Chúa Giêsu muốn nói với chúng ta trong ý đầu tiên của bài Tin Mừng. Nói cách khác, đừng là những người vô ơn!
Sứ điệp thứ hai mà Chúa Giêsu muốn nói với chúng ta trong bài Tin Mừng hôm nay là: những ai trung thành trong việc nhỏ sẽ trung thành trong việc lớn. Qua việc khẳng định tính vĩnh cửu của luật cũ [Mười Điều Răn]: “Thầy bảo thật anh em, trước khi trời đất qua đi, thì một chấm một phết trong Lề Luật cũng sẽ không qua đi, cho đến khi mọi sự được hoàn thành” (Mt 5:18), Chúa Giêsu thiết lập mối tương quan không thể tách rời của luật cũ và luật mới: “Vậy ai bãi bỏ dù chỉ là một trong những điều răn nhỏ nhất ấy, và dạy người ta làm như thế, thì sẽ bị gọi là kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời. Còn ai tuân hành và dạy làm như thế, thì sẽ được gọi là lớn trong Nước Trời” (Mt 5:19). Thật vậy, câu khẳng định tính vĩnh cửu của luật cũ (Mt 5:18) chứa đựng hai ý nghĩa: (1) Toàn bộ Cựu Ước có giá trị mang tính tôn thờ cho tất cả các môn đệ của Chúa Giêsu và sẽ phải được tiếp tục bảo vệ, cầu nguyện, học hỏi và công bố; (2) Những gì được luật cũ trình bày phải được tuân giữ cách tuyệt đối. Trong bối cảnh này, vì mang tính ràng buộc tuyệt đối, những gì nhỏ nhất trong luật cũ cũng quan trọng và phải được tuân giữ. Một chi tiết khác dễ bị bỏ qua nhưng quan trọng trong câu 19 mà chúng ta cần lưu ý là: Những người không tuân giữ những điều nhỏ và dạy người khác tuân theo không bị “loại trừ khỏi Nước Trời,” nhưng chỉ được gọi là “kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời.” Điều này cho chúng ta thấy, sứ điệp của Nước Trời là dành cho hết mọi người, không loại trừ một ai. Chúng ta rút ra được điều gì cho ngày sống ở đây? Hãy tránh thái độ loại trừ người khác ra khỏi nhóm và nhất là ra khỏi con tim của mình.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
