(Cv 15:1-6; Ga 15:1-8)
Trong bài đọc 1 hôm nay, chúng ta nghe đến vấn đề mang tính “giáo lý” đầu tiên cần được xác định trong Giáo Hội, đó là tương quan giữa ơn cứu độ và phép cắt bì. Những người “từ miền Giuđê đến Antiôkhia dạy các anh em rằng: ‘Nếu anh em không chịu phép cắt bì theo tục lệ Môsê, thì anh em không thể được cứu độ’” (Cv 15:1). Họ giới hạn ơn cứu độ của Thiên Chúa vào việc cắt bì theo luật Môsê. Đây là lý do của sự chống đối và tranh luận của Phaolô và Banaba với những người đến từ Giuđê. Tuy nhiên, vấn đề không được giải quyết thoả đáng và họ đưa vấn đề lên Giêrusalem để trình bày cho các Tông Đồ và các kỳ mục. Chi tiết này cho chúng ta thấy, giáo huấn của Giáo Hội không dựa trên “ý kiến cá nhân của một người hay một vài người,” nhưng dựa trên mạc khải của Thiên Chúa được truyền lại cho toàn Giáo Hội. Chi tiết quan trọng nhất trong bài đọc 1 hôm nay mà chúng ta có thể rút ra cho ngày sống của mình là thái độ “suy nghĩ hẹp hòi.” Chúng ta cần tránh thái độ này và có một thái độ cởi mở hơn. Đừng giới hạn ơn cứu độ của Thiên Chúa vào một vài công việc đạo đức mà chúng ta quen làm rồi xét đoán người khác khi họ không thực hành những việc đạo đức như chúng ta làm. Ơn cứu độ là món quà nhưng không Thiên Chúa ban. Vì vậy, Ngài muốn cho ai món quà đó thì tuỳ ý Ngài. Chúng ta hãy cố gắng để đón nhận món quà cứu độ được trao ban cho mình, và giúp người khác đón nhận món quà ơn cứu độ trong cách thức Thiên Chúa muốn ban cho họ.
Chúng ta bắt đầu nghe chương 15 của Tin Mừng Thánh Gioan; chương nói về Chúa Giêsu là cây nho thật (Ga 15:1-16:4a). Trình thuật này được chia ra làm hai phần: phần 1 (Ga 15:1-17) nói về tầm quan trọng của việc “ở lại” với Chúa Giêsu, cây nho, và của tình yêu hỗ tương; phần 2 (Ga 15:18-6:4a) trình bày sự ghen ghét mà những người Kitô hữu sẽ nhận được từ thế gian. Nhiều học giả Kinh Thánh nói rằng: hai phần này phản chiếu hai vấn đề mà cộng đoàn của Thánh Gioan đang đối diện, đó là sự chia rẽ và bắt bớ.
Trong bài Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu nói cho các môn đệ biết sự cần thiết phải ở lại trong Ngài như cành nho ở lại trong cây để sinh nhiều hoa trái. Khi vừa đọc qua, chúng ta thấy Bài Tin Mừng dường như lập lại cùng một tư tưởng. Nói cách cụ thể, bài Tin Mừng có 8 câu, được chia ra làm hai phần, mỗi phần 4 câu và dường như đối xứng với nhau: 1-5, 2-6, 3-7, 4-8. Chúng ta cùng nhau phân tích các cặp tương đồng trong bài Tin Mừng:
| 1 Khi ấy, Đức Giêsu nói với các môn đệ rằng: “Thầy là cây nho thật, và Cha Thầy là người trồng nho. | 5 “Thầy là cây nho, anh em là cành. Ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy, thì người ấy sinh nhiều hoa trái, vì không có Thầy, anh em chẳng làm gì được. |
| 2 Cành nào gắn liền với Thầy mà không sinh hoa trái, thì Người chặt đi; còn cành nào sinh hoa trái, thì Người cắt tỉa cho nó sinh nhiều hoa trái hơn. | 6 Ai không ở lại trong Thầy, thì bị quăng ra ngoài như cành nho và sẽ khô héo. Người ta nhặt lấy, quăng vào lửa cho nó cháy đi. |
| 3 Anh em được thanh sạch rồi nhờ lời Thầy đã nói với anh em. | 7 Nếu anh em ở lại trong Thầy và lời Thầy ở lại trong anh em, thì muốn gì, anh em cứ xin, anh em sẽ được như ý. |
| 4 Hãy ở lại trong Thầy như Thầy ở lại trong anh em. Cũng như cành nho không thể tự mình sinh hoa trái, nếu không gắn liền với cây nho, anh em cũng thế, nếu không ở lại trong Thầy. | 8 Điều làm Chúa Cha được tôn vinh là: Anh em sinh nhiều hoa trái và trở thành môn đệ của Thầy.” |
Trong cặp đầu tiên [câu 1-5], Chúa Giêsu nói đến tương quan của Ngài [cây nho thật] và Chúa Cha [người trồng nho] và giữa Ngài [cây nho] với các môn đệ [cành nho]. Điều đáng làm chúng ta lưu ý là Chúa Giêsu không giải thích gì về tương quan giữa Ngài với Chúa Cha [trong câu 1] vì đây là tương quan không thể tách rời và luôn sinh hoa trái. Còn tương quan giữa các môn đệ và Chúa Giêsu, Ngài mời gọi họ hãy ở lại trong Ngài nếu họ muốn sinh hoa trái vì không có Ngài họ không làm được gì. Nằm sau chi tiết này là lời cảnh báo cho các môn đệ về nguy cơ “bỏ đạo” [không ở lại trong Ngài] vì bị bách hại. Lời cảnh báo của Chúa Giêsu cũng nhắm đến mỗi người chúng ta. Ngày nay, chúng ta không còn bị bách hại như ngày xưa, nhưng chúng ta đang đối diện với một cuộc bách hại đạo mới bởi “chủ nghĩa tục hoá.” Nhiều nơi, chúng ta không được tự do sống niềm tin của mình, nhưng nhiều nơi chính chúng ta “không muốn diễn tả” niềm tin của mình. Nếu chúng ta không ở lại trong Chúa Giêsu, tức là chúng ta để cho mình bị lôi kéo khỏi Chúa và bị ảnh hưởng bởi những thú vui trần thế, chúng ta cũng sẽ bị loại ra ngoài. Đây chính là bối cảnh để chúng ta hiểu cặp tương xứng thứ hai.
Cặp thứ hai [câu 2-6] sử dụng hình ảnh tương quan giữa cây nho – cành nho để nói lên tương quan giữa Chúa Giêsu – các môn đệ. Chúa Giêsu dùng hình ảnh Chúa Cha cắt tỉa những cành không sinh hoa trái để nói đến những môn đệ không sinh hoa trái. Theo các học giả Kinh Thánh, hình ảnh Chúa Cha cắt tỉa [câu 2, tìm thấy trong Gr 5:10 và Ed 17:7] là lời khuyến cáo cho những tín hữu chối đức tin của mình vì sợ bị bách hại. Cùng hình ảnh đó, những ai không ở lại trong Chúa Giêsu cũng bị chặt đi và quăng vào lò lửa [câu 6]. Trong cặp này, chúng ta cần lưu ý rằng: những cành nho không sinh hoa trái không phải là không gắn liền với cây nho [“Cành nào gắn liền với Thầy mà không sinh hoa trái, thì Người chặt đi”]. Chúng gắn liền với cây nho, nhưng không kín múc sự sống bởi cây nho. Hay nói cách khác, họ không để cho mình được cắt tỉa khỏi những “bệnh tật.” Chúa Giêsu muốn nói gì với chúng ta qua những lời này? Ngài muốn nhắc nhở chúng ta rằng, nhiều lần trong cuộc sống, chúng ta tự hào mình “gắn liền” với cây nho, với Ngài qua những việc đạo đức, nhưng chúng ta lại không thay đổi, không để cho Ngài cắt tỉa những thói hư tật xấu của chúng ta. Đừng tự hào mình là người Kitô hữu [hay tu sĩ], vì là người Kitô hữu [hay tu sĩ] không quan trọng trước mặt Chúa cho bằng việc để cho lời Chúa thanh luyện chúng ta mỗi ngày, để chúng ta trở nên đáng yêu và thánh thiện hơn mỗi ngày.
Cặp thứ ba [câu 3-7] nói đến các môn đệ được thanh luyện bởi lời Chúa Giêsu khi họ ở lại trong Ngài. Trong hai câu này, Chúa Giêsu nói đến lời của Ngài có sức mạnh thanh luyện và ban cho các môn đệ tất cả những gì họ xin. Chúng ta lắng nghe Lời Chúa mỗi ngày [mỗi Chúa Nhật], liệu chúng ta có để Lời Chúa biến đổi chúng ta không? Hay chúng ta chỉ để những lời “không đâu vào đâu” của người khác thay đổi thái độ sống của chúng ta, còn Lời Chúa thì không có tác động gì trên chúng ta?
Trong cặp thứ tư [câu 4-8], Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ ở lại trong Ngài để sinh hoa trái. Ngài cũng cho các môn đệ biết về hai điều kiện để Chúa Cha được tôn vinh, đó là các ông sinh nhiều hoa trái và trở thành môn đệ của Ngài. Tuy nhiên, để sinh hoa trái và trở thành môn đệ của Chúa Giêsu, các ông phải “ở lại” trong Ngài. Thật vậy, một trong những từ được lặp lại nhiều nhất trong 8 câu của bài Tin Mừng hôm nay là từ “ở lại.” Từ này xuất hiện 8 lần. Đây chính là ý tưởng chủ đạo của sứ điệp Chúa Giêsu muốn nói với chúng ta. Chủ đề quan trọng thứ hai đó là việc “sinh hoa trái” của người môn đệ. Từ “sinh hoa trái” được lặp lại 6 lần trong 8 câu. Hai chủ đề ở lại và sinh hoa trái có tương quan chặt chẽ với nhau. Đây là hai yếu tố không thể tách rời trong đời sống của người môn đệ Chúa Giêsu. Có câu nói rằng: “Nếu bạn không ở lại trong Chúa [gắn liền đời mình với Thiên Chúa], thì những hoa trái bạn làm ra không phải đến từ Thiên Chúa.”
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
