(Ep 2:19-22; Ga 20:24-29)
Hôm nay, cùng với Giáo Hội, chúng ta mừng Kính Thánh Tôma, Tông Đồ. Người ta thường gọi thánh nhân là “người môn đệ nghi ngờ.” Thánh nhân thật sự là con người như thế nào? Chúng ta cùng nhau chia sẻ và học hỏi nơi ngài những đức tính cần thiết cho việc theo Chúa.
Thánh Tôma là một người Do Thái và được gọi trở nên một trong Mười Hai Tông Đồ. Chúng ta không biết năm sinh và năm qua đời của Ngài. Ngài là thánh bổn mạng của các kiến trúc sư và thợ xây. Ngài là một môn đệ dấn thân nhưng mạnh mẽ [hăng say] của Chúa Giêsu. Khi Chúa Giêsu nói Ngài sẽ trở lại Giuđêa để thăm người bạn Ladarô đang bị bệnh, ngay lập tức Thánh Tôma kêu gọi các môn đệ khác đồng hành với Chúa Giêsu trên hành trình ngay cả khi biết rằng đây là cuộc hành trình dẫn đến nguy hiểm và có thể sẽ phải chết do sự chống đối của người Do Thái. Chúng ta có sẵn sàng hành trình với Chúa Giêsu khi biết phía trước mình là nguy hiểm, chống đối và sự chết không?
Trong bữa Tiệc Ly, khi Chúa Giêsu nói với các môn đệ rằng Ngài đi để chuẩn bị một chỗ cho họ để họ cũng có thể đến vì họ biết cả nơi Ngài đến lẫn đường đi, Thánh Tôma liền lên tiếng rằng họ không hiểu và nhận được sự bảo đảm của Chúa Giêsu, đó là Ngài là con đường, là sự thật và là sự sống. Thánh Tôma được biết nhiều nhất vì vai trò thánh nhân thực hiện trong việc thẩm định sự phục sinh của Thầy mình. Sự không sẵn sàng để tin của Thánh Tôma về việc các môn đệ khác đã nhìn thấy Chúa Giêsu phục sinh trong ngày thứ nhất trong tuần đã làm cho thánh nhân bị mang tiếng là “Tôma nghi ngờ.”
Tám ngày sau, đây là bối cảnh của bài Tin Mừng hôm nay, trong lần hiện ra thứ hai, Chúa Giêsu nhẹ nhàng khiển trách Thánh Tôma về sự nghi ngờ của mình và cung cấp cho thánh nhân những bằng chứng mà ngài đòi hỏi – nhìn thấy dấu đinh trên tay và cạnh sườn Chúa Giêsu. Sau khi đã thẩm định vết thương của Chúa Giêsu, Thánh Tôma đã tin vào sự phục sinh của Chúa Giêsu, đồng thời reo lên, “Lạy Chúa, lạy Thiên Chúa của con.” Đây chính là lời tuyên xưng công khai vào thần tính của Chúa Giêsu. Thánh Tôma cũng được đề cập đến là một trong những người có mặt khi Chúa Giêsu hiện ra tại Bờ Biển Tibêria, khi mẻ cá lạ xảy ra.
Trên đây là tất cả những gì chúng ta biết về Thánh Tôma từ các Tin Mừng. Truyền thống cho chúng ta biết rằng sau khi các môn đệ chia tay nhau sau Ngày Lễ Ngũ Tuần [Hiện Xuống], Thánh Tôma đã đi rao giảng Tin Mừng cho người Parthian, Medes, và Persia. Thánh nhân đi đến Ấn Độ, mang đức tin đến bờ biển Malabar, nơi mà nhiều tín hữu tự hào gọi mình là “Kitô hữu của Thánh Tôma.” Cũng theo truyền thống, Thánh Tôma bị tử đạo vào khoảng năm 72. Sau cái chết của Ngài, một số tích thánh của thánh nhân được đưa đến Edessa trong khi những thứ còn lại được giữ tại Ấn Độ. Những di tích này vẫn còn được thấy trong Thánh Đường San Thome ở Chennai, Mylapore, Ấn Độ.
Trong nghệ thuật, Thánh Tôma thường được miêu tả như một chàng trai trẻ đang cầm một cuộn sách, hoặc như một thanh niên đang chạm vào những vết thương của Chúa Giêsu. Ngày mồng 3 tháng 7, Giáo Hội cử hành lễ kính Thánh Tôma, Tông Đồ. Như chúng ta biết, thánh nhân được biết đến như “vị thánh nghi ngờ.” Đức tin của ngài không dễ dàng bị thuyết phục bởi những lời chứng của các môn đệ khác. Ngài muốn chính mình cảm nghiệm, đụng chạm đến những điều các môn đệ khác có được. Ngài được Chúa Giêsu cho thoả mãn ước nguyện. Thánh Tôma dạy cho các môn đệ biết được giá trị về việc tin mà không thấy. Theo Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI, chúng ta có thể học ở sự “nghi ngờ” của thánh nhân việc nhận ra Chúa Giêsu không phải qua khuôn mặt, nhưng qua những vết thương của Ngài [những vết thương của anh chị em đồng loại]. Đức Thánh Cha nói thêm, trường hợp của Thánh Tôma trở nên quan trọng cho chúng ta với ba lý do. Thứ nhất, bởi vì sự nghi ngờ của ngài an ủi chúng ta trong giây phút bất an; thứ hai, bởi vì sự nghi ngờ của ngài chỉ rõ cho chúng ta rằng nghi ngờ có thể dẫn đến một kết quả tươi sáng hơn bất kỳ sự không chắc chắn [xác thực] nào; và cuối cùng, bởi vì những lời Chúa Giêsu nói cho Thánh Tôma nhắc nhở chúng ta về ý nghĩa đích thực của một đức tin trưởng thành và khuyến khích chúng ta trung thành, dù phải đối diện với nhiều khó khăn xảy ra cho hành trình đi theo Chúa Giêsu.
Trên đây là những gì chúng ta biết về Thánh Tôma qua Kinh Thánh và truyền thống. Giáo Hội, qua phụng vụ Lời Chúa hôm nay, nói về ngài như thế nào? Chúng ta cùng nhau để Lời Chúa hướng dẫn. Trong bài đọc 1, Giáo Hội dùng lời của Thánh Phaolô gởi tín hữu Êphêsô để nhắc nhở chúng ta về việc chúng ta là những “người đồng hương với các người thuộc dân thánh, và là người nhà của Thiên Chúa” (Ep 2: 19). Niềm tin của chúng ta được xây dựng trên niềm tin của các Tông Đồ, trong đó có Thánh Tôma. Tuy nhiên, “đá tảng góc tường là chính Đức Kitô Giêsu” (Ep 2:20), Đấng mà Thánh Tôma đã tuyên xưng là Chúa của mình. Qua hình ảnh này, Giáo Hội muốn khẳng định lại niềm tin tông truyền mà mỗi người chúng ta đang sống và đang được nối kết với nhau. Đồng thời, Giáo Hội cũng nhắc nhở chúng ta về việc trở nên một trong Đức Giêsu Kitô qua niềm tin vào Ngài. Đây chính là điều chúng ta nhận thấy trong bài Tin Mừng.
Nhiều người dựa vào đoạn Tin Mừng được trích đọc hôm nay như bằng chứng để nói Thánh Tôma là “ông thánh nghi ngờ.” Tuy nhiên, nếu đặt trong bối cảnh của Tin Mừng Thánh Gioan, chúng ta sẽ nhận ra thái độ của Thánh Tôma là bình thường khi đứng trước mầu nhiệm Thiên Chúa. Nói cách cụ thể, một trong những đề tài chính của Tin Mừng Thánh Gioan là “hành trình đức tin” của những người gặp Chúa Giêsu. Trong hành trình này, những thính giả của Chúa Giêsu đi từ “không tin” đến “tin” qua việc trực tiếp đối thoại với Ngài. Chúng ta nhận thấy điều này trong hình ảnh của người phụ nữ Samaria, của Nicôđêmô trước khi Chúa Giêsu chịu khổ nạn và phục sinh. Còn trong trường hợp Thánh Tôma, hành trình xảy ra sau khi Chúa Giêsu phục sinh từ cõi chết. Cho nên chúng ta thấy có thêm yếu tố “tin mà không thấy.” Chúng ta viết lại câu chuyện của Thánh Tôma để thấy rõ hơn hành trình này:
Giai đoạn 1: Không tin
[Có một người trong Nhóm Mười Hai, tên là Tôma, cũng gọi là Điđymô, không ở với các ông khi Đức Giêsu đến. Các môn đệ khác nói với ông:]
Các môn đệ: Chúng tôi đã được thấy Chúa!”
Ông Tôma: “Nếu tôi không thấy dấu đinh ở tay Người, nếu tôi không xỏ ngón tay vào lỗ đinh và không đặt bàn tay vào cạnh sườn Người, tôi chẳng có tin.”
Giai đoạn 2: Tin
[Tám ngày sau, các môn đệ Đức Giêsu lại có mặt trong nhà, có cả ông Tôma ở đó với các ông. Các cửa đều đóng kín.]
Đức Giêsu: “Bình an cho anh em.”
[Rồi Người bảo ông Tôma:]
Đức Giêsu: “Đặt ngón tay vào đây, và hãy nhìn xem tay Thầy. Đưa tay ra mà đặt vào cạnh sườn Thầy. Đừng cứng lòng nữa, nhưng hãy tin.”
Ông Tôma: “Lạy Chúa của con, lạy Thiên Chúa của con!”
Đức Giêsu: “Vì đã thấy Thầy, nên anh tin. Phúc thay những người không thấy mà tin!”
Giai đoạn đầu trong hành trình đức tin của mình, Thánh Tôma đặt điều kiện phải thấy và chạm để tin. Những điều kiện này dựa trên giác quan. Nói cách khác, đức tin trong giai đoạn đầu đang dựa trên giác quan. Trong giai đoạn thứ hai, Chúa Giêsu hiện đến để đáp ứng điều kiện của Thánh Tôma, tức là cho ông thấy và chạm đến vết thương Ngài. Nhờ đó Thánh Tôma thốt lên lời tuyên xưng đức tin. Lúc đó Chúa Giêsu khẳng định rằng: một đức tin trưởng thành là một đức tin không dựa trên giác quan, nhưng dựa trên tình yêu dành cho Thiên Chúa [Chúa Giêsu] dù không thấy Ngài. Hành trình đức tin mỗi người chúng ta cũng thế. Nhiều khi chúng ta cũng ra điều kiện với Chúa: con phải chạm đến số tiền con đang cần; con phải thấy người thân được chữa lành khỏi bệnh tật; con phải thấy những giấc mơ thành sự thật, v.v. rồi con mới tin. Đức tin không hệ tại việc những điều kiện mình đưa ra được thoả mãn. Nhưng hệ tại tương quan tình yêu của mình với Thiên Chúa ngày càng sâu đậm dù những điều kiện của mình đưa ra không được thoả mãn. Tin là vẫn trung thành trong những đau khổ!
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc DŨng, SDB
