(1 Tx 2,1-8; Mt 23:23-26)
Ai trong chúng ta cũng đã có lần dò xét người khác. Có nhiều lý do để dò xét: để hiểu người khác hơn, để “bới lông tìm vết,” v.v. Một thực tế mà chúng ta phải chấp nhận, đó là dù dò xét người khác cẩn thận thế nào chúng ta cũng không biết rõ họ như họ là, vì chúng ta chỉ dò xét được bên ngoài, còn bên trong tâm hồn họ chúng ta không thể biết. Thánh Vịnh Gia trong câu Thánh Vịnh đáp ca hôm nay cũng trình bày cho thấy Thiên Chúa cũng dò xét chúng ta. Nhưng Ngài biết rõ chúng ta hơn chúng ta biết mình vì Ngài dựng nên chúng ta. Như một nhà sáng chế biết rõ vật ông sáng chế và cách vận hành của nó thế nào thì Thiên Chúa cũng biết rõ chúng ta như vậy. Điều này nhắc nhở rằng: dù chúng ta có che đậy chính mình trước người khác [không sống thật với người khác], nhưng chúng ta không thể làm điều đó trước mặt Chúa vì Ngài thấu suốt chúng ta từng gang tấc. Cho nên, hãy sống tốt và sống thật mọi giây phút.
Bài đọc 1 trình bày cho chúng ta về “động lực” thúc đẩy thánh Phaolô và những cộng sự của Ngài rao giảng Tin Mừng. Vì động lực của các ngài là “tin tưởng vào Thiên Chúa” (1 Tx 2:2), nên các ngài đã sẵn sàng chấp nhận “đau khổ và bị làm nhục.” Hơn thế nữa, thánh nhân còn cho thấy việc rao giảng “không do sự sai lầm, không có dụng ý xấu, không nhằm lừa dối ai, nhưng vì Thiên Chúa đã thử luyện chúng tôi và giao phó Tin Mừng cho chúng tôi, thì chúng tôi cứ vậy mà rao giảng, không phải để làm vừa lòng người phàm, mà để làm đẹp lòng Thiên Chúa, Đấng thử luyện tâm hồn chúng tôi” (1 Tx 2:3-4). Vì động lực rao giảng được cắm rễ sâu trong niềm tin vào Thiên Chúa, Thánh Phaolô và các cộng sự không còn tìm kiếm lời khen của người đời, nhưng chủ yếu để làm đẹp lòng Thiên Chúa [“Không bao giờ chúng tôi đã dùng lời xu nịnh, như anh em biết; không bao giờ chúng tôi đã viện cớ để che đậy lòng tham, có Thiên Chúa chứng giám; không bao giờ chúng tôi đã tìm cách để được một người phàm nào tôn vinh, dù là anh em hay người khác, trong khi chúng tôi có thể đòi anh em phải trọng đãi, với tư cách là Tông Đồ Đức Kitô” (1 Tx 2:5-7)]. Vì có một động lực thuần khiết khi làm việc, các ngài xem những khó khăn trên đường rao giảng Tin Mừng là những điều Thiên Chúa sử dụng để “thử luyện tâm hồn chúng tôi.” Cũng chính động lực thuần khiết này đã làm cho lối cư xử của các ngài trở nên “thật dịu dàng, chẳng khác nào mẹ hiền ấp ủ con thơ.” Thật vậy, khi chúng ta có động lực thuần khiết [vì Chúa], chúng ta sẽ dễ dàng đón nhận những “trái ý phật lòng,” những khó khăn trong cuộc sống với một sự bình thản và dịu hiền. Khi chúng ta làm việc và cư xử với người khác với một thái độ không dịu dàng, chúng ta hãy xem lại động lực của mình vì khi đó chúng ta đang tìm danh lợi cho chính mình [hay làm vui lòng người đời], hơn là tìm vinh danh Thiên Chúa.
Bài Tin Mừng hôm nay tiếp tục thuật lại những lời khiển trách của Chúa Giêsu dành cho các kinh sư và những người Pharisêu. Đoạn trích gồm hai lời khiển trách: Sự bỏ qua những điều quan trọng trong Lề Luật và sự không thanh sạch bên trong của các kinh sư và những người Pharisêu.
Trong lời khiển trách thứ nhất, Chúa Giêsu khiển trách các kinh sư và những người Pharisêu về việc “quan trọng hoá” luật lệ hơn là hiểu “tinh thần” của luật. Chúa Giêsu đưa họ về với cốt lõi của luật. Ngài muốn họ [và chúng ta] không chỉ giữ luật vì luật, nhưng sống trọn vẹn tinh thần của luật, đó là “công lý, lòng nhân và thành tín” (Mt 23:23). Nhiều người trong chúng ta cũng thi hành luật [Giáo Hội hay luật dòng], nhưng chúng ta lại không lớn lên trong “công lý, lòng nhân và thành tín.” Nói cách khác, mục đích của luật là giúp chúng ta sống công bình hơn, yêu thương hơn và trung thành với ơn gọi của mình hơn. Khi chúng ta không đạt đến điều này thì thật khốn cho chúng ta, vì chúng ta cũng chỉ là những người đạo đức giả. Chúng ta chỉ giữ luật “theo mặt chữ,” nhưng lại bỏ quên những điều quan trọng nhất trong Lề Luật, đó là mến Chúa và yêu người. Một chi tiết khác chúng ta cần lưu ý trong lời khiển trách thứ nhất là câu: Các điều này vẫn cứ phải làm, mà các điều kia thì không được bỏ” (Mt 23:23). Câu này ngụ ý nói đến lối nhìn của cộng đoàn Thánh Mátthêu, là cộng đoàn Kitô hữu có gốc Do Thái, về Lề Luật. Theo lối nhìn này, toàn bộ Torah phải được tuân giữ, nhưng không theo lối giải thích của các kinh sư và những người Pharisêu, mà theo lối giải thích của Chúa Giêsu (x. Mt 5:17-20.
Theo các học giả Kinh Thánh, trong lời khiển trách thứ hai chúng ta nhận ra cuộc tranh luận giữa hai trường phái Do Thái Giáo lớn thời đó, đó là hai trường phái của Hillel và Shammai. Cuộc tranh luận này liên quan đến vấn đề rửa chén đĩa. Nhưng dần nó không dừng lại ở nghi thức, nhưng trở thành một vấn đề luân lý. Chúng ta nhận ra điều này trong những lời sau: “Các người rửa sạch bên ngoài chén đĩa, nhưng bên trong thì đầy những chuyện cướp bóc và ăn chơi vô độ” (Mt 23:25). Sử dụng hình ảnh về “nghi thức rửa” chén bát, Chúa Giêsu nói về việc xem lại “động lực” bên trong khi thực hiện hành vi. Hay nói cách khác, những hành động bên ngoài phải đi đôi với thái độ nội tâm. Nếu động lực làm việc không tốt, thì dù hành động bên ngoài có được “khen thưởng” bởi nhiều người thì hành động đó vẫn không có giá trị gì trước mặt Chúa. Điều này giúp chúng ta hiểu lời khuyến cáo của Chúa Giêsu: “Hỡi người Pharisêu mù quáng kia, hãy rửa bên trong chén đĩa cho sạch trước đã, để bên ngoài cũng được sạch” (Mt 23:26). Trong những lời này, Chúa Giêsu khẳng định về động lực bên trong là yếu tố mang lại giá trị cho việc thể hiện ra bên ngoài. Một hành động phát xuất từ tình yêu thì dù có nhỏ bé vẫn có giá trị hơn một hành động vĩ đại nhưng phát xuất từ việc tìm lợi ích riêng cho chính mình.
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
