(St 15,1-12.17-18; Mt 7:15-20)
Bài đọc 1 hôm nay trình bày cho chúng ta về giao ước Thiên Chúa lập với Ápram. Tuy nhiên, điều đáng để chúng ta quan tâm và suy gẫm là cuộc đối thoại giữa Thiên Chúa và Ápram. Có thể nói, đây là một trong những mẫu “đối thoại với Chúa” tuyệt đẹp nhất trong Cựu Ước. Chúng ta cùng nhau sắp xếp lại mẫu đối thoại này:
Đức Chúa: “Hỡi Ápram, đừng sợ, Ta là khiên che thuẫn đỡ cho ngươi; phần thưởng của ngươi sẽ rất lớn.”
Ông Ápram: “Lạy Đức Chúa là Chúa Thượng, Chúa sẽ ban cho con cái gì? Con ra đi mà không con cái, và người thừa tự gia đình con là Êliede, một người Đamát.”
[Ông Áp-ram còn nói:]
Ông Ápram: “Chúa coi, Chúa không ban cho con một dòng dõi; và một gia nhân của con sẽ thừa kế con.”
Đức Chúa: “Kẻ đó sẽ không thừa kế ngươi, nhưng một kẻ do chính ngươi sinh ra mới thừa kế ngươi.”
[Rồi Người đưa ông ra ngoài và phán:]
Đức Chúa: “Hãy ngước mắt lên trời, và thử đếm các vì sao, xem có đếm nổi không.”
[Người lại phán:]
Đức Chúa: “Dòng dõi ngươi sẽ như thế đó!”
Thái độ của Ápram sau cuộc đối thoại đáng để chúng ta suy gẫm: “Ông tin Đức Chúa, và vì thế, Đức Chúa kể ông là người công chính.” Ông tin ngay cả khi chưa thấy lời hứa của Thiên Chúa được thực hiện. Nhưng cuộc đối thoại không ngừng ở đó, mà tiếp tục với việc Ápram đi tìm sự hiểu biết cho đức tin của mình khi Đức Chúa hứa ban cho ông đất làm sở hữu. Cuộc đối thoại được tiếp tục như sau:
Đức Chúa: “Ta là Đức Chúa, Đấng đã đưa ngươi ra khỏi thành Ua của người Canđê, để ban cho ngươi đất này làm sở hữu.”
Ông Ápram: “Lạy Đức Chúa, làm sao mà biết là con sẽ được đất này làm sở hữu?”
Đức Chúa: “Đi kiếm cho Ta một con bò cái ba tuổi, một con dê cái ba tuổi, một con cừu đực ba tuổi, một chim gáy và một bồ câu non.”
Đức Chúa: “Ta ban cho dòng dõi ngươi đất này, từ sông Aicập đến Sông Cả, tức sông Êuphơrát.”
Như chúng ta thấy, trong phần 1 của giao ước, Đức Chúa hứa ban cho ông Ápram “con cháu.” Còn phần 2 của giao ước nói về việc Đức Chúa hứa ban cho ông đất làm sở hữu. “Con cháu” và “đất” là hai yếu tố cần thiết cho một dân tộc, một quốc gia. Như vậy, trong cuộc đối thoại giao ước này, Đức Chúa đã hứa cho Ápram trở thành tổ phụ của một dân tộc hùng cường. Một điều khác chúng ta thấy trong cuộc đối thoại giao ước này là việc Đức Chúa luôn luôn là Người bắt đầu; Ngài luôn đi bước trước. Còn Ápram là người luôn đáp trả với đức tin. Điều này có ý nghĩa gì với chúng ta? Ngày sống của chúng ta cũng là một giao ước. Thiên Chúa luôn đi bước trước; Ngài luôn yêu chúng ta trước và ban cho chúng ta một ngày để cảm nghiệm tình yêu của Ngài. Chúng ta sẽ đáp lại như thế nào?
Trong bài Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu đưa ra cho các môn đệ một nguyên tắc để phân biệt tốt – xấu, thật – giả. Ngài rút nguyên tắc này ra từ những sự kiện hằng ngày, dựa trên định luật của cây cối. Nói cách khác, định luật Chúa Giêsu đưa ra dựa trên bản chất của sự vật. Đoạn Tin Mừng được đọc hôm nay được gọi là đoạn trích về “sinh hoa trái.” Chúng ta cũng tìm thấy đoạn trích này trong Tin Mừng của Thánh Luca (6:43-44). Để hiểu bài Tin Mừng hôm nay, chúng ta cần liên kết với lời dạy của Chúa Giêsu về “cửa hẹp và đường chật” và “cửa rộng và đường thênh thang” mà chúng ta suy gẫm ngày hôm qua. Ở đây Chúa Giêsu sử dụng nguyên lý “nhân-quả” để giảng dạy. Nói theo triết học, Chúa Giêsu sử dụng nguyên lý “hữu thể nào – hành động đó” để phân biệt ngôn sứ giả và ngôn sứ thật.
Theo nguyên lý triết học này, hành động của một hữu thể sẽ tương xứng và mạc khải hữu thể. Ví dụ, nghe tiếng sủa chúng ta biết đó là chó, thấy một người chữa bệnh cho người khác chúng ta biết người đó là bác sĩ [y sĩ hoặc thầy thuốc]. Cũng thế, một ngôn sứ giả, dù họ có “đội lốt chiên mà đến với anh em” (Mt 7:15), thì nhìn hành động [hoa quả] họ thực hiện sẽ biết họ. Kinh nghiệm cuộc sống dạy chúng ta rằng: dù có che đậy điều gì, cũng không thể che đậy suốt đời. Một người giả dối sẽ không thể sống thật suốt đời dù họ cố gắng thành thật một lúc nào đó để lừa người khác. Bản chất sẽ được tỏ lộ qua hành động! Chúa Giêsu áp dụng định luật này vào trong thiên nhiên được diễn giải trong những câu kế tiếp (câu 16-18): “Có người nào lại hái nho ở bụi gai hay hái vả trên cây găng? Nên hễ cây tốt thì sinh quả tốt, cây sâu thì sinh quả xấu. Cây tốt không thể sinh quả xấu, cũng như cây sâu không thể sinh quả tốt.” Như vậy, một người tốt sẽ thực hiện những hành động tốt. Một người xấu thì hành động của họ cũng sẽ xấu. Bản chất đi đôi với hành động!
Điểm cuối cùng đáng suy gẫm là việc nhận ra ngôn sứ giả được diễn giải trong câu mở đầu (câu 16) và câu kết thúc (câu 20). Đây là lối viết kiểu “bánh mì kẹp” quen thuộc để nói lên đề tài chính của đoạn trích này: “Cứ xem họ sinh hoa quả nào, thì biết họ là ai” (Mt 7:16,20). Hoa quả mà Chúa Giêsu nói ở đây là một “đức tin được sống [không được sống]” hoặc “hành vi luân lý tốt [xấu] được thực hiện.” Đây là những yếu tố để đánh giá một người. Nếu đặt trong bối cảnh của bài giảng trên núi, những hoa quả này được sinh ra bởi việc sống theo “tiêu chuẩn” mới của Chúa Giêsu về sự công chính (x. Mt 5:17-48), sống theo các mối phúc thật. Chúng ta đang sinh loại hoa trái nào? Hay nói đúng hơn, hành động của chúng ta có tương xứng với hữu thể [ơn gọi] của chúng ta không?
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Dũng, SDB
